Η δικαιοσύνη οφείλει να απονέμεται υπό συνθήκες που αποπνέουν αξιοπρέπεια, κύρος και σεβασμό
Στον Μανό Πιτσιδιανάκη
Ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Ιωάννης Μπούγας σε μια διαφορετική συνέντευξη, με κάποια απόσταση από το αυστηρό περιβάλλον που δικαίως περιβάλλει το ευαίσθητο χαρτοφυλάκιό του, περιγράφει στην «Political» το φιλόδοξο εγχείρημα που είναι σε πλήρη εξέλιξη για τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση των δικαστικών κτηριακών συγκροτημάτων. Στο πλαίσιο αυτό μας ξεναγεί στην άγνωστη ιστορία και στις μοναδικές αρχιτεκτονικές πτυχές του κτηρίου της Πρώην Σχολής Ευελπίδων. Ενός κτηρίου με την υπογραφή του σπουδαίου αρχιτέκτονα Ε. Τσίλερ που πλέον αρχίζει να βρίσκει ξανά την αρχιτεκτονική του αίγλη.
«P..»: Πρόσφατα επισκεφθήκατε τα δικαστήρια που στεγάζονται στην Πρώην Σχολή Ευελπίδων στο Πεδίον του Άρεως, στο πλαίσιο του προγράμματος κτηριακής αναβάθμισης που είναι σε πλήρη εξέλιξη. Πώς αξιολογείτε την έως τώρα εικόνα και τι θα σημαίνει το «νέο πρόσωπο» των κτηριακών δικαστικών συγκροτημάτων για τον κόσμο της Δικαιοσύνης και τους πολίτες;
Ι.Μπ.: Η επίσκεψη στην πρώην Σχολή Ευελπίδων αφορούσε την Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών και το Ποινικό Τμήμα του Πρωτοδικείο Αθηνών, καθώς μετά την εφαρμογή του Δικαστικού Χάρτη, το Πολιτικό Τμήμα αυτού διαχωρίστηκε και μεταφέρθηκε κυρίως στους χώρους του πρώην Ειρηνοδικείου Αθηνών. Διαπιστώθηκε ικανοποιητική τήρηση του χρονοδιαγράμματος και ποιοτική τέλεση των μέχρι τώρα πραγματοποιημένων εργασιών επισκευής και συντήρησης των κτιριακών εγκαταστάσεων στο δικαστικό campus της Κυψέλης. Αυτή τη στιγμή έχουν ανακαινιστεί πλήρως 5 από τα 12 κτίρια που στεγάζουν ακροατήρια, τη Διοίκηση και τα Ποινικά Τμήματα του Πρωτοδικείου Αθηνών, ενώ έχουν προχωρήσει οι εργασίες εξωραϊσμού των κτιρίων, η αποκατάσταση των εξωτερικών επιφανειών και των στεγών, η τοποθέτηση τριών ανελκυστήρων, ο σχεδιασμός ανέγερσης νέου, σύγχρονου κτιρίου στη θέση τεσσάρων παλαιών προκατασκευασμένων αιθουσών ακροατηρίων του 1999.
Το «νέο πρόσωπο» των δικαστικών συγκροτημάτων της χώρας δεν περιορίζεται σε καλλωπισμό κτηριακό, αλλά αναφέρεται σε όμορφα κτήρια που πληρούν τις σύγχρονες απαιτήσεις απονομής δικαιοσύνης, διευκολύνουν όλους τους εμπλεκόμενους στη δικαιοδοτική διαδικασία και στην επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης, υποστηρίζουν τις νέες μεταρρυθμιστικές πρωτοβουλίες, όπως την ηλεκτρονική δικαιοσύνη, και καλύπτουν όλες τις απαιτούμενες περιβαλλοντικές και ενεργειακές προδιαγραφές ώστε να περιοριστούν στο ελάχιστο οι ενεργειακές τους απαιτήσεις και να μειωθεί το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα.
Η δικαιοσύνη οφείλει να απονέμεται υπό συνθήκες που αποπνέουν ασφάλεια, αξιοπρέπεια, κύρος και σεβασμό. Στο πλαίσιο αυτό, έχουμε θέσει ως προτεραιότητα την αναβάθμιση των δικαστικών υποδομών σε όλη την επικράτεια, και προτάσσουμε αυτή του Πρωτοδικείου Αθηνών, καθώς αφορά το μεγαλύτερο δικαστήριο της χώρας και ένα από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης, που καταλαμβάνει χώρους-μνημεία ιστορικής, αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής αξίας για τους Έλληνες. Παρά την αρχική απόφαση για ανέγερση νέου, πολυώροφου κτιρίου στο δικαστικό campus των Αμπελοκήπων [ανάμεσα στο κτίριο του πρώην Ειρηνοδικείου και του Εφετείου Αθηνών], αναθεωρήθηκε ο αρχικός σχεδιασμός, καθώς διαπιστώθηκε ότι θα υπερέβαινε τον προβλεπόμενο προϋπολογισμό, θα προκαλούσε σημαντική περιβαλλοντική και κυκλοφορική επιβάρυνση στο αστικό περιβάλλον του κτηριακού συμπλέγματος και σημαντική καθυστέρηση στη λειτουργία της δικαστικής υπηρεσίας λόγω της μετακόμησης. Επιπρόσθετα, το σχέδιο μεταστέγασης συνάντησε έντονη και ευρεία αντίδραση από τον νομικό κόσμο και τους κατοίκους της γύρω περιοχής. Βασικό επιχείρημα των τελευταίων, η δημιουργία του σταθμού μετρό «Δικαστήρια»/Μουστοξύδη» που θα διευκολύνει την προσβασιμότητα στους χώρους της τέως Σχολής Ευελπίδων, διαμοιράζοντας το πλήθος «επισκεπτών» δικαστηρίων στα δύο δημοτικά διαμερίσματα.
Η εναλλακτική, οικονομικά συμφέρουσα (συνολικός προϋπολογισμό εργασιών 60 εκατ. ευρώ έναντι 200 εκατ. της αρχικής πρόβλεψης) και συνδυαστική λύση που προκρίθηκε ικανοποιεί υψηλά ποιοτικά και λειτουργικά πρότυπα, και περιλαμβάνει τα κάτωθι :
Στο δικαστικό campus της Κυψέλης (σύμπλεγμα δικαστικών κτηρίων στην πρώην Σχολή Ευελπίδων): α) συνολική επισκευή και συντήρηση των κτηρίων Πρωτοδικείου και της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθηνών, πάντα με σεβασμό προς τον ιστορικό και πολιτιστικό χαρακτήρα του συγκροτήματος αλλά και το περιβάλλον, καθώς και β) ανέγερση ενός νέου, σύγχρονου εσωτερικά κτηρίου, ταιριαστής μορφής εξωτερικά με τα λοιπά νεοκλασικά κτήρια, προς αντικατάσταση τεσσάρων προκατασκευασμένων ακροατηρίων.
Στο δικαστικό campus των Αμπελοκήπων (σύμπλεγμα δικαστικών κτιρίων μεταξύ των οδών Λουκάρεως – Λεωφ. Αλεξάνδρας – Δέγλερη – Κάλβου) : α) ανέγερση νέου ορόφου στο κτίριο του Πρωτοδικείου στη Λουκάρεως ώστε να καλύπτουν οι κτηριακές υποδομές τις αυξημένες ανάγκες για την εκδίκαση των αστικών υποθέσεων της Αθήνας, β) αξιοποίηση του υπόγειου χώρου στάθμευσης στη Λουκάρεως προκειμένου να διευκολυνθεί η καθημερινή προσβασιμότητα πολιτών, δικηγόρων και δικαστών στις δικαστικές υπηρεσίες.
Στις Περιφερειακές Έδρες του Πρωτοδικείου Αθηνών, μίσθωση νέων κατάλληλων κτηρίων για τη στέγαση της Περιφερειακής Έδρας Περιστερίου και Κορωπίου. Εκκρεμεί η εύρεση χώρου για την Περιφερειακή Έδρα Αμαρουσίου.
«P..»: Ωστόσο είναι σχετικά άγνωστο στο ευρύ κοινό ότι το κτήριο της πρώην Σχολής Ευελπίδων είναι ένα αρχιτεκτονικό μνημείο δια χειρός Ερνέστου Τσίλερ. Θα μας κάνετε μια μικρή ξενάγηση στην ιστορία του;
Ι.Μπ.: Στο βαθμό που γνωρίζω, ευχαρίστως. Επιτρέψτε μου να συμπληρώσω στο σχόλιο σας, «διά χειρός» Τσίλερ - Κοκκίδη και θα σας εξηγήσω αμέσως γιατί.
Τα κτήρια ανοικοδομήθηκαν από το 1900 έως το 1904 με δωρεά του Γεώργιου Αβέρωφ προκειμένου ο διάδοχος Κωνσταντίνος να φοιτήσει ως Εύελπις σε νέα κτήρια, όντως βάσει σχεδίων του διακεκριμένου Γερμανού μηχανικού Τσίλερ και υπό την επίβλεψη του στρατιωτικού μηχανικού Ιφικράτη Κοκκίδη. Μάλιστα, το κτηριακό σύμπλεγμα δεν είχε λάβει κολακευτικά σχόλια στην εποχή του. Χαρακτηρίστηκε «πνιγερή συμπύκνωση» κτηρίων με «απουσία επιβλητικού ύφους», καθώς ο Κοκκίδης αξιοποίησε στο έπακρο τον χώρο και επέβαλε αυστηρό αρχιτεκτονικό ύφος λόγω της προβλεπόμενης χρήσης των κτηρίων ως στρατιωτικής σχολής. Μόνη εξαίρεση αποτέλεσε το Αβερώφειο Μέγαρο, δηλαδή το παλιό Διοικητήριο της ΣΣΕ, με πρόσοψη επί της οδού Μουστοξύδη, όπου ο Τσίλερ εξέφρασε ελεύθερα τον εκλεπτισμό του και επαινέθηκε ιδιαιτέρως.
Τα κτήρια ανακαινίστηκαν από το 1983 έως το 1985 και παραχωρήθηκαν ως επί των πλείστον στο υπουργείο Δικαιοσύνης για στέγαση δικαστηρίων και έχουν χαρακτηριστεί νεοκλασικά από το υπουργείο Πολιτισμού. Συνολικά στις κτηριακές εγκαταστάσεις της πρώην ΣΣΕ σήμερα στεγάζονται η Σχολή Εθνικής Άμυνας -Αβερώφειο Μέγαρο, η Γεωγραφική Υπηρεσία του Στρατού στο κτήριο 1, το Πρωτοδικείο Αθηνών στα κτίρια 2-13 και η Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών στο κτίριο 16.
Η μόνη παραφωνία στο κτηριακό σύμπλεγμα είναι το προκάτ κτήριο, που λειτουργεί ως χώρος ακροατηρίων ανάμεσα στο κτίριο 10 και το «άλσος της Ευελπίδων», το οποίο οικοδομήθηκε το 1999 λόγω των εκτεταμένων ζημιών που σημειώθηκαν στους χώρους των δικαστηρίων από τον καταστροφικό σεισμό με επίκεντρο την Πάρνηθα. Και, ως γνωστόν, ουδέν μονιμότερο του προσωρινού...
«P.»: Ήδη στο πλαίσιο των εργασιών που εκτελούνται βρέθηκε μια “κρυμμένη” μαρμάρινη κρήνη. Πώς μπορεί να διατηρηθεί και να αναδειχθεί το νήμα της ιστορίας του κτηρίου παράλληλα με τη σύγχρονη χρήση του ως ενός από τα μεγαλύτερα δικαστήρια της χώρας;
Ι.Μπ.: Αποκαλύφθηκε μία καλοδιατηρημένη, μαρμάρινη κρήνη, φέρουσα χαραγμένο δελφίνι, σε χώρο του κτιρίου 6. Η κρήνη θα συντηρηθεί και θα αναδειχθεί λόγω της ιστορικότητάς της. Θα κοσμεί το μπαλκόνι του κτιρίου της Διοίκησης του Πρωτοδικείου Αθηνών. Προσπάθεια του υπουργείου μας είναι να θωρακιστεί η ιστορική, αρχιτεκτονική και πολιτισμική σπουδαιότητα των νεοκλασικών κτηρίων με σεβασμό στο περιβάλλον και το αστικό τοπίο, να εξασφαλιστούν αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας σε δικαστές, δικαστικούς υπαλλήλους και δικηγόρους, να διασφαλιστεί η ελεύθερη και ασφαλής πρόσβαση των πολιτών σε υπηρεσίες και αίθουσες δικαστηρίων που δεν υπολείπονται σύγχρονων προδιαγραφών.
Σε αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, τοποθετήθηκαν τρεις ανελκυστήρες, ενώ το λυόμενο κτήριο θα γκρεμιστεί και θα οικοδομηθεί κτήριο ταιριαστό εξωτερικά και λειτουργικά με τα λοιπά.
Επίσης, από το 2023 έχει αρχίσει η ανακαίνιση των νεοκλασικών κτηρίων, όπως στις εξωτερικές επιφάνειες και στις στέγες, και τα αποτελέσματα είναι πλέον ορατά. Η νεοκλασική ομορφιά τους έχει αποκατασταθεί και στόχος μας είναι να ενταχθεί η ιστορία στη σύγχρονη πραγματικότητα ώστε να διαμορφωθεί το καλύτερο δικαστικό campus στην Ευρώπη μέχρι το 2027.
Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Political», στις 24 Ιουλίου 2025.