Δικλίδες ασφαλείας στις ιδιόγραφες διαθήκες
Στον Δημήτρη Δαμιανό
Ο υφυπουργός Δικαιοσύνης μίλησε στον «Ε.Τ.» για τις τεκτονικές αλλαγές που φέρνει ο νέος Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας.
Λίγες μέρες πριν ο νέος Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας κατατεθεί στο ελληνικό Κοινοβούλιο, ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Ιωάννης Μπούγας, ο οποίος προήδρευσε στην επιτροπή αναμόρφωσής του, ανοίγει τα χαρτιά του στον «Ε.Τ.» της Κυριακής, εν όψει της προσπάθειας να διαμορφωθεί εξ ολοκλήρου νέα κατάσταση στη Δικαιοσύνη, με τις δίκες να ολοκληρώνονται και στο εφετείο μέσα σε λιγότερο από δύο χρόνια. Σε μία συνέντευξη για όλα τα θέματα που απασχολούν τη Δικαιοσύνη σε θεσμικό επίπεδο, ο κ. Μπούγας δίνει ειδήσεις εν όψει της επικείμενης αναμόρφωσης του Κληρονομικού Δικαίου, ενώ απαντά σε ό,τι αφορά τα φλέγοντα θέματα που απασχολούν τον νομικό κόσμο, τόσο τους δικηγόρους όσο και τους δικαστικούς λειτουργούς.
«Ε.Τ.»: Μέχρι να κλείσει η παρούσα Βουλή, σχεδιάζετε να ψηφίσετε τον νέο κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, ο οποίος προβλέπει ένα ολωσδιόλου διαφορετικό τοπίο στη Δικαιοσύνη, με τις πρωτόδικες αποφάσεις να εκδίδονται μέσα σε έναν χρόνο και στο εφετείο σε λιγότερο από δύο χρόνια. Όλος ο νομικός κόσμος αμφιβάλλει ότι όντως θα τηρηθούν αυτές οι προθεσμίες. Με άλλα λόγια, ακούγεται πολύ καλό για να είναι αληθινό…
Ι.Μπ.: Οι ρυθμίσεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας είναι η θεσμική παρέμβαση ενός στρατηγικού σχεδιασμού για αποτελεσματικότερη και ταχύτερη απονομή της πολιτικής δίκης στη χώρα μας, προκειμένου να πλησιάσουμε τον μέσο όρο των χωρών του Συμβουλίου της Ευρώπης, δηλαδή περίπου τις 350 ημέρες για την έκδοση οριστικής απόφασης και περίπου τις 650 ημέρες για την έκδοση τελεσίδικης απόφασης
Με βάση πρόσφατα σχετικά στοιχεία, για την έκδοση τελεσίδικης απόφασης στη χώρα μας απαιτούνται 1.492 ημέρες, δηλαδή υπερδιπλάσιος χρόνος του μέσου όρου των χωρών του Συμβουλίου της Ευρώπης. Πρόκειται για αδικαιολόγητα μεγάλο χρονικό διάστημα, που δεν είναι ανεκτό σε κράτος δικαίου.
Ο Κώδικας προσαρμόζεται στα δεδομένα που έχει δημιουργήσει ο Δικαστικός Χάρτης και ακολουθεί σειρά παρεμβάσεων, όπως η διαίρεση του Πρωτοδικείου Αθηνών σε Πολιτικό και Ποινικό Τμήμα, η αξιοποίηση του συνόλου των δικαστών Ειδικής Επετηρίδας για την εκδίκαση υποθέσεων του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας, η μεταφορά δικαστηριακής ύλης στους δικηγόρους και η ενίσχυση των ψηφιακών υποδομών. Ο νέος Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας έχει ως βασική φιλοσοφία του την αξιοποίηση του χρόνου της προδικασίας, που μέχρι σήμερα στο δικαστικό μας σύστημα είναι εξαιρετικά μεγάλος, ο μεγαλύτερος θα έλεγα από κάθε άλλη έννομη τάξη. Οργανώνουμε, λοιπόν, τη δικαιοδοτική κρίση με σημείο αναφοράς τη συζήτηση της αγωγής σε διαδικαστικές ενέργειες, που αφορούν πριν από τη συζήτηση και σε αυτές που ακολουθούν και με ρητή διάταξη πλέον όλες οι προθεσμίες ορίζονται ως υποχρεωτικές για τους διαδίκους, αλλά και για το δικαστήριο.
Με την ενίσχυση και εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού, που υπηρετεί τη Δικαιοσύνη, τις σύγχρονες ψηφιακές υποδομές και τον θεσμικό εκσυγχρονισμό, ευελπιστώ ότι σε σχετικά σύντομο χρόνο θα επιτύχουμε αυτό που για δεκαετίες ήταν ανέφικτο για την ελληνική Δικαιοσύνη.
«Ε.Τ.»: Ο νέος Κώδικας προβλέπει ότι οι δικαστές πρέπει να εκδίδουν αποφάσεις εντός έξι μηνών, υπό την απειλή πειθαρχικών διώξεων, κάτι που ήδη έχει προκαλέσει αντιδράσεις από το δικαστικό σώμα. Πώς θα τους πείσετε να συμφωνήσουν με τις νέες σφιχτές προθεσμίες;
Ι.Μπ.: Στη χώρα μας έχουμε μεγάλο αριθμό δικαστών με εξαιρετική επιστημονική κατάρτιση, η αναλογία τους σε σχέση με τον πληθυσμό είναι από τις μεγαλύτερες διεθνώς, ενώ σήμερα δεν υπάρχουν οργανικά κενά στην πολιτική, ποινική και διοικητική δικαοσύνη όλων των βαθμών, καθώς και στα ανώτατα δικαστήρια.
Ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας θεσπίζει την ενημέρωση της φυσικής ηγεσίας της Δικαιοσύνης, αλλά και των διαδίκων για την πιθανή καθυστέρηση στην έκδοση απόφασης. Η ενημέρωση των διαδίκων αποδεικνύει τον σεβασμό στο αυτονόητο δικαίωμα των πολιτών να πληροφορούνται ενδεχόμενη καθυστέρηση για την υπόθεσή τους. Προφανώς, οι δικαιολογημένες καθυστερήσεις δεν θα οδηγούν σε επιβολή πειθαρχικών κυρώσεων, για τις οποίες άλλωστε αποκλειστικά αρμόδια είναι τα όργανα της Δικαιοσύνης. Πρέπει, ωστόσο, να συμφωνήσουμε ότι οι δικαστές μας έχουν τα προνόμια και τις εγγυήσεις που τους παρέχουν το Σύνταγμα και οι νόμοι, έχουν όμως και αυξημένες υποχρεώσεις προς την ελληνική κοινωνία και τη Δικαιοσύνη.
«Ε.Τ.»: Ένα μεγάλο στοίχημα αφορά την εισαγωγή της τεχνολογίας στη Δικαιοσύνη, από την ηλεκτρονική δημοσίευση διαθηκών έως την ψηφιακή δικογραφία. Πότε θα φτάσουμε σε αυτό το σημείο;
Ι.Μπ.: Οι θεσμικές αλλαγές που σας ανέφερα, προϋποθέτουν τη ψηφιοποίηση της Δικαιοσύνης, η οποία θα εκσυγχρονίσει και θα αναβαθμίσει ουσιωδώς τη λειτουργία και τον τρόπο απονομής της. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της βρίσκεται σε εξέλιξη και με βάση τον προγραμματισμό, αλλά και την συμβατική υποχρέωση που έχει η χώρα μας, θα έχουν ολοκληρωθεί το 2026. Ειδικότερα, ο ηλεκτρονικός φάκελος δικογραφίας θα σχηματίζεται για κάθε υπόθεση με την κατάθεση του εισαγωγικού δικογράφου και θα περιέχει όλα τα διαδικαστικά και αποδεικτικά έγγραφα της δικογραφίας και τις δικαστικές αποφάσεις. Σε περίπτωση δε, άσκησης ενδίκου μέσου θα μεταβιβάζεται ηλεκτρονικά στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο, που θα κρίνει το ένδικο μέσο. Παράλληλα, έχουμε αποφασίσει να αναλάβουν τη δημοσίευση των διαθηκών οι συμβολαιογραφικοί σύλλογοι της χώρας και τη καταχώριση του πρακτικού σε ειδικό Μητρώο, με χρήση ψηφιακών εργαλείων. Η θεσμική υποδοχή και των δύο αυτών ψηφιακών έργων προβλέπεται στο σχέδιο νόμου για την αναμόρφωση του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας που θα τεθεί σύντομα σε διαβούλευση, προκειμένου να εφαρμοστούν από το νέο δικαστικό έτος. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, επιδιώκουμε να καταστήσουμε το σύστημα πιο προσβάσιμο στους πολίτες και να ενισχύσουμε την διαφάνεια και αποτελεσματικότητα της απονομής Δικαιοσύνης.
«Ε.Τ.»: Πότε να αναμένουμε τις αλλαγές στις διαθήκες; Θα υπάρξει κατάργηση ιδιόγραφων;
Ι.Μπ.: Η Επιτροπή υπό την προεδρεία του Επίτιμου Καθηγητή κ. Γεωργιάδη για την αναμόρφωση του Κληρονομικού Δικαίου συνεχίζει τις συνεδριάσεις της και αναμένεται να παραδώσει το σχέδιο νόμου εντός του Ιουνίου, ώστε στη συνέχεια να το επεξεργαστούμε και να ψηφιστεί έως το τέλος του 2025. Ασφαλώς και δεν θα υπάρξει κατάργηση των ιδιόγραφων διαθηκών, αλλά οφείλουμε να προβλέψουμε δικλίδες ασφαλείας, που θα παρέχουν τη ζητούμενη αξιοπιστία. Είναι απαραίτητο να υπάρξουν κανόνες, που θα διασφαλίζουν την ιδιόγραφη διαθήκη και τη γνησιότητά της, προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος αλλοίωσης της τελευταίας βούλησης του διαθέτη.
«Ε.Τ.»: Σχεδιάζετε η χορήγηση άδειας δικηγόρου να γίνεται από το κράτος και όχι από τους δικηγορικούς συλλόγους. Ποιος είναι ο λόγος αυτής της αλλαγής; Φοβάστε ότι θα υπάρξουν αντιδράσεις από τους δικηγόρους;
Ι.Μπ.: Στο Υπουργείο Δικαιοσύνης έχει ήδη συγκροτηθεί και συνεδριάζει ομάδα εργασίας για την αναμόρφωση του Κώδικα Δικηγόρων. Με τον νέο Κώδικα, θα υπάρχουν ρυθμίσεις που θα διέπουν το δικηγορικό λειτούργημα, και ιδίως την άσκηση και τον τρόπο διεξαγωγής εξετάσεων για τη χορήγηση άδειας. Ειδικότερα, μελετάμε η διεξαγωγή των εξετάσεων να γίνεται υπό την επίβλεψη του Υπουργείου Δικαιοσύνης, με τη συγκρότηση επιτροπής, η οποία θα αποτελείται από ανωτάτους δικαστικούς λειτουργούς, δικηγόρους και ακαδημαϊκούς. Οι εξετάσεις θα διενεργούνται σε δύο στάδια, σε γραπτό και σε προφορικό, ταυτόχρονα σε όλη την επικράτεια. Με αυτόν τον τρόπο, η εξέταση είναι ενιαία, καθώς όλοι οι υποψήφιοι θα εξετάζονται ταυτόχρονα σε κοινά θέματα, υπό τις ίδιες εγγυήσεις και υπό την εποπτεία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, γεγονός που θα καταστήσει πιο ευνοϊκές και αμερόληπτες τις συνθήκες εξέτασης των υποψηφίων δικηγόρων. Οι εξετάσεις θα είναι απαιτητικές, προκειμένου να ανταποκρίνονται στον νέο τρόπο άσκησης, καθώς και να πιστοποιούν τις γνώσεις και τις δεξιότητες των υποψηφίων που απέκτησαν κατά τη διάρκεια της άσκησή τους. Η νέα διαδικασία προάγει και αναβαθμίζει το δικηγορικό επάγγελμα και για το λόγο αυτό, είμαι βέβαιο ότι θα τύχει αποδοχής και από το δικηγορικό σώμα στο σύνολό του.
Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Ελεύθερος Τύπος», στις 08 Ιουνίου 2025.