Ο ψηφιακός μετασχηματισμός θα αλλάξει τα δεδομένα στην απονομή δικαιοσύνης
Στον Μανό Πιτσιδιανάκη
Ο υφυπουργός Δικαιοσύνης και βουλευτής Φωκίδας Ιωάννης Μπούγας μιλά για το μεταρρυθμιστικό περιβάλλον στο οποίο έχει μπει η ελληνική Δικαιοσύνη. Αναφέρεται στα νέα δεδομένα που δημιουργεί το πέρασμα στην ψηφιακή εποχή, όπως οι λεγόμενες τηλεδίκες, αλλά και ο ψηφιακός μετασχηματισμός που συντελείται σε όλα τα πεδία. Εμφανίζεται αισιόδοξος για ακόμη μεγαλύτερες ταχύτητες στην απονομή δικαιοσύνης με τις αλλαγές που προωθούνται στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Διευκρινίζει τις νέες διατάξεις που αφορούν το δικαίωμα κύησης μέσω παρένθετης μητέρας, κάνει μια πρώτη αποτίμηση της εμβληματικής μεταρρύθμισης με τον Δικαστικό Χάρτη, βάζει στο τραπέζι του διαλόγου τα «στοιχήματα» για την επόμενη μέρα και καταθέτει εχέγγυα από την πλευρά του υπουργείου Δικαιοσύνης που αίρουν την καχυποψία των πολιτών ως προς την απόδοση δικαιοσύνης στην τραγωδία των Τεμπών.
«P»: Μια νέα σελίδα ανοίγει για την ελληνική Δικαιοσύνη και μάλιστα ψηφιακή. Οι λεγόμενες τηλεδίκες είναι πλέον πραγματικότητα. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα αυτής της νέας πρωτοποριακής για τα ελληνικά δεδομένα μεταρρύθμισης;
Ι.Μπ.: Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της Δικαιοσύνης πράγματι θα αλλάξει τα έως σήμερα δεδομένα στη λειτουργία και στον τρόπο απονομής της στη χώρα μας. Το πρόγραμμα ψηφιοποίησης της Δικαιοσύνης, συνολικού προϋπολογισμού 220 εκατομμυρίων ευρώ, βρίσκεται σε εξέλιξη και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2026. Η αναβάθμιση και επέκταση των ολοκληρωμένων πληροφοριακών συστημάτων Διαχείρισης Δικαστικών Υποθέσεων της Διοικητικής-ΟΣΔΔΥΔ, Πολιτικής και Ποινικής Δικαιοσύνης-ΟΣΔΔΥΠΠ σε όλα τα δικαστήρια της χώρας, η ψηφιοποίηση εκατομμυρίων σελίδων εντύπων αρχείων και δεδομένων δικαστηρίων, καθώς και οι υπηρεσίες τηλεδιάσκεψης–τηλεδίκες σε δικαστήρια και σωφρονιστικά καταστήματα θα συμβάλουν ουσιωδώς στην ποιοτική αναβάθμιση, στον εκσυγχρονισμό και επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα τα συνταγματικά και δικονομικά δικαιώματα όλων.
Ειδικότερα, με τη βοήθεια των τηλεματικών συνεδριάσεων είναι πλέον εφικτή η απομακρυσμένη κατάθεση-εξέταση μάρτυρα υπόθεσης που εκδικάζεται, ο οποίος κατά τη διεξαγωγή της δίκης δύναται να βρίσκεται μακριά από τον τόπο διεξαγωγής της ή σε περίπτωση που κρατείται σε κάποιο σωφρονιστικό κατάστημα, να παρέχεται η δυνατότητα εξέτασής του με απομακρυσμένα μέσα τεχνολογίας. Η χρήση της τηλεδιάσκεψης σκοπεύει, πρωτίστως, στην πρόοδο της διαδικασίας, όταν ανακύπτει σοβαρό κώλυμα εμφάνισης του εξεταζόμενου προσώπου ή κίνδυνος για την ασφαλή διεξαγωγή της διαδικασίας. Μέσω του συστήματος των τηλεδικών επιδιώκουμε τη μείωση του χρόνου που προκαλούν οι μετακινήσεις διαδίκων, δικηγόρων, μαρτύρων, αλλά και των οικονομικών βαρών που επωμίζονται είτε οι πολίτες στις πολιτικές δίκες, είτε το κράτος στις ποινικές δίκες, ενώ παράλληλα στοχεύουμε να καταστεί πιο προσβάσιμο, άμεσο και αποτελεσματικό το σύστημα απονομής δικαιοσύνης.
«P»: Ένα άλλο ψηφιακό βήμα που γίνεται από το Υπουργείο Δικαιοσύνης είναι και το ηλεκτρονικό πινάκιο. Τι σημαίνει αυτό στη πράξη για τους λειτουργούς της Δικαιοσύνης αλλά και τους πολίτες;
Ι.Μπ.: Με την έναρξη λειτουργίας της πλατφόρμας του ηλεκτρονικού πινακίου παρέχεται πλέον η δυνατότητα σε όλους τους πολίτες, δικηγόρους, δικαστικούς λειτουργούς και υπαλλήλους, να παρακολουθούν και να ενημερώνονται απομακρυσμένα σε πραγματικό χρόνο για την πορεία των πινακίων και των εκθεμάτων των δικαστηρίων της χώρας μέσω του pinakio.gov.gr, καθώς και μέσω της ψηφιακής εφαρμογής παρακολούθησης των δικών. Με το συγκεκριμένο έργο ανταποκριθήκαμε σε ένα ακόμη πάγιο και χρονίζον αίτημα του νομικού κόσμου και ευελπιστώ ότι θα διευκολύνει την καθημερινότητα κυρίως των δικηγόρων, αλλά και των διαδίκων.
«P»: Η αυστηροποίηση των διατάξεων για το δικαίωμα εγκυμοσύνης με παρένθετη μητέρα στα ομόφυλα ζευγάρια έχει προκαλέσει ερωτηματικά. Γιατί τώρα και ποια η αναγκαιότητα αυτής της ρύθμισης;
Ι.Μπ.: Η συγκεκριμένη ρύθμιση, που ψηφίστηκε προσφάτως από την Εθνική Αντιπροσωπεία και αποτελεί πλέον νόμο του κράτους, καθορίζει και οριοθετεί σαφώς τις προϋποθέσεις και το πλαίσιο εφαρμογής της διάταξης για την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.
Η ομοιομορφία και η ασφάλεια του Δικαίου συνιστούν, ασφαλώς, άμεσο και επιτακτικό λόγο, προκειμένου να μην υφίσταται περιθώριο αυθαίρετων ή contra legem ερμηνειών από τα δικαστήρια. Ειδικότερα, η πρόβλεψη για έκδοση αμετάκλητης απόφασης εναρμονίζεται με την απαίτηση των σχετικών διατάξεων που αφορούν τις σχέσεις γονέων και τέκνων αλλά και γενικότερα των διατάξεων του οικογενειακού δικαίου. Η νέα διάταξη στο πνεύμα και το σκοπό αυτής που ίσχυε από το 2002 έως σήμερα ξεκαθαρίζει με απόλυτο σεβασμό στη μητρότητα, αλλά και στην προσωπικότητα του τέκνου που πρόκειται να γεννηθεί, ότι η αδυναμία κυοφορίας λόγω φύλου δεν συνιστά ιατρική αδυναμία κυοφορίας.
Παράλληλα, δεδομένου ότι η χώρα μας είναι από τις λίγες χώρες που παρέχει τη δυνατότητα ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, είχε διαπιστωθεί ότι η προσωρινή διαμονή εγκυμονεί κινδύνους καταστρατήγησης των προϋποθέσεων των άρθρων του Αστικού Κώδικα, αλλά και εν γένει των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Προς το σκοπό αυτό, προβλέψαμε σχετική ρύθμιση που επαναφέρει την προϋπόθεση της κατοικίας της αιτούσας και της κυοφόρου γυναίκας στην Ελλάδα.
«P»: Ο Δικαστικός Χάρτης αποτελεί πλέον μια πραγματικότητα. Ποια είναι αποτίμηση που έχουμε μέχρι τώρα;
Ι.Μπ.: Ο Δικαστικός Χάρτης αποτελεί όχι απλώς πραγματικότητα αλλά, θα έλεγα, την μεταρρυθμιστική τομή που άλλαξε ριζικά τα δεδομένα στον τρόπο απονομής και λειτουργίας της Δικαιοσύνης στη χώρα μας. Σήμερα, οκτώ μήνες μετά την εφαρμογή του, παρατηρούμε ότι τα αποτελέσματα είναι ιδιαιτέρως θετικά και για τους 113 δικαστικούς σχηματισμούς της επικράτειας. Ειδικότερα, από τα στοιχεία του Γραφείου Συλλογής και Επεξεργασίας Δικαστικών Στατιστικών Στοιχείων του υπουργείου Δικαιοσύνης προκύπτει ότι το τελευταίο τρίμηνο του 2024 -που συμπίπτει με την εφαρμογή του Δικαστικού Χάρτη- ο ρυθμός εκκαθάρισης, από 68% που ήταν πριν την ενοποίηση του α’ βαθμού, αυξήθηκε σε 82%.
Η εικόνα αυτή θα βελτιωθεί περαιτέρω στο άμεσο μέλλον, καθώς η επιμόρφωση των πρώην ειρηνοδικών ολοκληρώνεται στο τέλος Μαΐου, ώστε να μπορούν πλέον να δικάζουν όλες τις αστικές υποθέσεις α’ βαθμού. Σύμφωνα, δε, με τους υπολογισμούς της Παγκόσμιας Τράπεζας, αναμένεται το ποσοστό εκκαθάρισης των Πρωτοδικείων να αυξηθεί κατά 14 έως 24%.
«P»: Ποια είναι τα στοιχήματα που έχετε θέσει για την επόμενη περίοδο στο υπουργείο Δικαιοσύνης; Ποιες είναι οι επόμενες παρεμβάσεις;
Ι.Μπ.: Στο υπουργείο συνεχίζουμε να σχεδιάζουμε και να υλοποιούμε το μεταρρυθμιστικό μας έργο με στόχο η χώρα μας να πλησιάσει έως το τέλος της τρέχουσας τετραετίας τον μέσο όρο των Χωρών του Συμβουλίου της Ευρώπης, για την έκδοση τελεσίδικης απόφασης στις 650 ημέρες. Με τα νέα δεδομένα που έχει δημιουργήσει ο Δικαστικός Χάρτης, τις κτηριακές και ψηφιακές υποδομές, την επιμόρφωση των δικαστικών λειτουργών, την πρόσληψη δικαστικών υπαλλήλων, τη μεταφορά δικαστικής ύλης σε δικηγόρους και συμβολαιογράφους, τον Κώδικα Εξωδικαστικής Επίλυσης Διαφορών και ιδίως τον νέο Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, οι πολίτες θα έχουν γρήγορη και αποτελεσματική απονομή δικαιοσύνης.
Η τροποποίηση του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας συνιστά, κατά την άποψή μου, το θεσμικό εργαλείο για τη μείωση του χρόνου έκδοσης οριστικής και τελεσίδικης απόφασης, αλλά και τη μεγιστοποίηση των αποτελεσμάτων της εφαρμογής του Δικαστικού Χάρτη. Θα ήθελα να επισημάνω ότι η αναμόρφωση του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας αφορά όλη τη διαδικασία, δηλαδή από την κατάθεση του εισαγωγικού δικογράφου στον πρώτο βαθμό έως και την έκδοση τελεσίδικης κι εν συνεχεία αμετάκλητης απόφασης. Με τις προτεινόμενες διατάξεις στοχεύουμε στην αξιοποίηση του χρόνου της προδικασίας, ο οποίος, όπως γνωρίζουμε, σήμερα παρέρχεται άπρακτος, και να καταστήσουμε τη διαδικασία απλούστερη και ταχύτερη. Το σχέδιο νόμου θα τεθεί προσεχώς σε δημόσια διαβούλευση, προκειμένου να ολοκληρωθεί η επεξεργασία και ψήφισή του έως τις αρχές Ιουλίου και να εφαρμοστεί με το νέο δικαστικό έτος.
«P»: Ποια είναι τα εχέγγυα από την πλευρά του υπουργείου Δικαιοσύνης που θα άρουν την καχυποψία των πολιτών για απόδοση δικαιοσύνης στην τραγωδία των Τεμπών;
Ι.Μπ.: Η Η τραγική υπόθεση των Tεμπών, όπως όλοι γνωρίζουμε, διερευνάται διεξοδικά μέσα από μια αδιάβλητη και αντικειμενική διαδικασία αποκλειστικώς από την ελληνική Δικαιοσύνη. Πρόθεση της Κυβέρνησης, όπως και όλων των Ελλήνων πολιτών, είναι να διερευνηθεί και να φωτιστεί πλήρως κάθε πτυχή της υπόθεσης. Για τον λόγο αυτό, από την πρώτη στιγμή ανάληψης των καθηκόντων η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης έδρασε άμεσα, ώστε να διευκολύνει και να διασφαλίζει το έργο των ανεξάρτητων δικαστικών και εισαγγελικών Αρχών.
Συγκεκριμένα, με διάταξη που εισήχθη στη Βουλή με κατεπείγουσα διαδικασία, προβλέφθηκε η άρση απορρήτου των επικοινωνιών για τη διακρίβωση των εγκλημάτων να είναι επιτρεπτή και στην περίπτωση των επικίνδυνων παρεμβάσεων στην οδική συγκοινωνία, προκειμένου οι ανακριτές να ακούσουν τις συνομιλίες των μηχανοδηγών.
Επίσης, με την τροποποίηση του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, δόθηκε η δυνατότητα σε υποθέσεις, όπως αυτή του δυστυχήματος των Τεμπών, να μπορούν απευθείας να εισάγονται στο ακροατήριο, χωρίς δηλαδή να μεσολαβεί δικαστικό συμβούλιο, προκειμένου να επιταχυνθεί η δίκη, ενώ έχει ήδη βρεθεί κατάλληλος χώρος για τη διεξαγωγή της.
Ασφαλώς και με την πρόσφατη διάταξη του υπουργείου Δικαιοσύνης, που ψηφίστηκε από την εθνική αντιπροσωπεία, διαπιστώθηκε η κατάργηση του άρθρου για την προθεσμία παραγραφής στο νόμο περί ευθύνης υπουργών, ώστε να εναρμονιστεί με το αντίστοιχο αναθεωρημένο άρθρο του Συντάγματος και να αρθεί οποιαδήποτε τυχόν αμφισβήτηση. Συνεπώς, στο αβάσιμο αφήγημα της αντιπολίτευσης που επιδιώκει να εργαλειοποιεί το δυστύχημα των Τεμπών και να εκμεταλλεύεται τον ανθρώπινο πόνο για να αντλεί κομματικά οφέλη, απαντάμε με πράξεις και θα συνεχίζουμε να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν, ώστε να βοηθήσουμε να φωτιστεί κάθε πτυχή της υπόθεσης, με απόλυτο σεβασμό στην ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και πλήρη εμπιστοσύνη στην ακεραιότητα και επάρκεια των δικαστών μας.
Εντέλει, η Δικαιοσύνη θα δώσει τις απαντήσεις και για το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών και θα επιβάλει σύμφωνα με το νόμο τις κυρώσεις σε όσους κριθούν ένοχοι, όπως αρμόζει σε μια δικαιοκρατούμενη Πολιτεία και ένα κράτος δικαίου.
Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Political», στις 20 Μαΐου 2025.