«Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν θα υποκαταστήσει την κρίση του δικαστή»
Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΔΑΜΙΑΝΟΥ
ΧΤΥΠΗΜΑ ΣΤΗ ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΙΑ-Ο ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑΣ ΒΑΖΕΙ ΤΕΛΟΣ ΣΤΗ «ΧΑΡΤΟΥΡΑ»
Η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί εύκολα να βοηθήσει σε μια σειρά από γραφειοκρατικές διαδικασίες, οι οποίες απαιτούν αυτήν τη στιγμή μεγάλο ανθρώπινο κόπο.
Ένας τομέας που εξετάζεται η εισαγωγή της είναι η συλλογή στατιστικών δεδομένων. Με αυτόν τον τρόπο, θα είναι ευχερέστερο να υπάρχει εικόνα των εκδιδόμενων αποφάσεων ανά είδος ή ακόμη και ανά δικαστικό λειτουργό. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η ανωνυμοποίηση των αποφάσεων, η διαδικασία αφαίρεσης, δηλαδή, των στοιχείων των διαδίκων, ώστε αυτά να αναρτηθούν στο Διαδίκτυο, για λόγους προστασίας προσωπικών δεδομένων, μια διαδικασία που μπορεί να αντικατασταθεί από ένα ειδικό λογισμικό.
Η ηλεκτρονική επανάσταση στη Δικαιοσύνη, ωστόσο, θα έρθει με τον ψηφιακό φάκελο δικογραφίας, ο οποίος σχεδιάζεται να δώσει ένα τέλος στην οικολογική καταστροφή που σήμερα συντελείται στα δικαστήρια, με τη φωτοτύπηση χιλιάδων δικογραφιών την ημέρα. Με την επερχόμενη τροποποίηση του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας από τα υπουργεία Δικαιοσύνης και Ψηφιακής ΔΙακυβέρνησης, θα σχηματίζεται ψηφιακός φάκελος, αμέσως με την κατάθεση του δικογράφου από έναν πολίτη, όπου θα εισάγονται ψηφιακά όλα τα αποδεικτικά στοιχεία και τα σχετικά με την υπόθεση έγγραφα.
Ο ηλεκτρονικός φάκελος θα «συνοδεύει» τηνυπόθεση μέχρι τον Άρειο Πάγο, ενώ πέραν του ότι θα μπει τέλος στη «χαρτούρα», υπάρχουν και άλλα πλεονεκτήματα. Το 2024, στο Ειρηνοδικείο Αθηνών, χρειάστηκαν 43 υπηρεσίες ειρηνοδικών τον μήνα, μόνο για να ελέγχουν τις ένορκες βεβαιώσεις πολιτών. Ένα σωρό βάρδιες δικαστικών λειτουργών που πλέον θα καθίστανται περιττές, ώστε ο χρόνος τους να αφοσιώνεται στην απονομή της Δικαιοσύνης και να επιταχυνθεί, έτσι, η έκδοση αποφάσεων.
Η νέα εποχή της ψηφιακής μετάβασης στη Δικαιοσύνη βρίσκεται προ των πυλών. Με στόχο την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη απονομή της Δικαιοσύνης, η κυβέρνηση εξετάζει ένα πλέγμα μέτρων, ώστε να εισαχθεί η Τεχνητή Νοημοσύνη στις λειτουργίες της Θέμιδος. Πριν από λίγες μέρες, η πρώτη «τηλεδίκη» στην ιστορία έγινε πραγματικότητα. Το Διοικητικό Πρωτοδικείο Πάτρας συνδέθηκε διαδικτυακά με τα δικαστήρια της Κεφαλλονίας, διευκολύνοντας τους διαδίκους να γλιτώσουν ένα ακτοπλοϊκό ταξίδι πολλών χιλιομέτρων, για τη διεξαγωγή μιας δίκης, η οποία μάλιστα αναβλήθηκε. Η τηλεματική δίκη βρίσκεται ακόμη σε πιλοτικό στάδιο, ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες, αναμένεται να αποτελεί πραγματικότητα σε όλα τα δικαστήρια της χώρας μέχρι το τέλος του 2026.
Η τεχνολογική αναβάθμιση προχωρά ήδη στα δικαστήρια της Αθήνας, της Χαλκίδας και της Πάτρας, ενώ προτεραιότητα θα δοθεί στα νησιωτικά δικαστήρια. Σκοπός είναι να καταθέτουν οι πολίτες από απόσταση, σε ειδικό χώρο των δικαστηρίων του τόπου διαμονής τους, αποφεύγοντας έτσι την άσκοπη ταλαιπωρία. Αυτό, όμως, είναι μόνο ένα μικρό δείγμα των δυνατοτήτων που δίνουν οι νέες τεχνολογίες στην απονομή της Δικαιοσύνης. Το υπουργείο Δικαιοσύνης εξετάζει την εισαγωγή της σε μια σειρά από τομείς, όπως στη μετάφραση νομικών κειμένων, αλλά και στην αυτόματη διερμηνεία μιας κατάθεσης στο ακροατήριο με τη χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης.
Στο θέμα αυτό αναφέρθηκε σε μια αποστροφή του λόγου του ο υπουργός Δικαιοσύνης, Γιώργος Φλωρίδης, κατά τη διάρκεια του χαιρετισμού του στη Γενική Συνέλευση της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων το περασμένο Σάββατο. Μπορεί να μην ανέλυσε τη σκέψη του, ωστόσο αυτή η σύντομη αναφορά ήταν αρκετή για να ξεσηκώσει αντιδράσεις. Στο ψήφισμα που εξέδωσε η ΕΝΔΕ, εκφράζει «τον προβληματισμό και την ανησυχία της για τη σχεδιαζόμενη εισαγωγή της Τεχνητής Νοημοσύνης στη Δικαιοσύνη».
Ο «Ε.Τ.» της Κυριακής επισκέφθηκε τον υφυπουργό Δικαιοσύνης, Ιωάννη Μπούγα, και του παρέθεσε τις αντιρρήσεις που υπάρχουν. Η συζήτηση μεταφέρεται σε παραδείγματα άλλων χωρών, όπου η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει εισαχθεί ορμητικά στη Δικαιοσύνη, όπως στις ΗΠΑ, όπου σε ορισμένες Πολιτείες ακόμα και η προσωρινή κράτηση ενός κατηγορουμένου στις φυλακές αποφασίζεται από έναν αλγόριθμο. Ο ίδιος είναι ξεκάθαρος, για μια σειρά από «κόκκινες γραμμές» στην εισαγωγή των νέων τεχνολογιών.
«Κατά τη μετάβαση του ψηφιακού μετασχηματισμού της Δικαιοσύνης, λαμβάνουμε υπ’όψιν την πρόκληση των εφαρμογών της Τεχνητής Νοημοσύνης, κυρίως ως προς τον τρόπο χρήσης τους. Με τη διαρκή παρακολούθηση, αλλά κυρίως με τη δεοντολογική και ανθρωποκεντρική προσέγγισή της, επιδιώκουμε να ρυθμίσουμε τα πεδία της κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να μην υποκαταστήσει την ανθρώπινη βούληση. Η αξιόπιστη χρήση της μπορεί, πράγματι, να διευκολύνει τις δικαστικές διαδικασίες και να συμβάλει σημαντικά στην αμεσότητα και την αποτελεσματικότητα της Δικαιοσύνης. Για αυτόν τον λόγο ενθαρρύνουμε και εστιάζουμε, κυρίως, στη χρήση των εφαρμογών της σε υποστηρικτικές λειτουργίες της Δικαιοσύνης, όπως είναι η οργάνωση αρχείων, η κωδικοποίηση νομοθεσίας και νομολογίας, η ταυτόχρονη διερμηνεία και η μετάφραση εγγράφων. Η χώρα μας, ως μέρος μιας Ευρώπης που βαδίζει στον τομέα της αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών, επιδιώκει την ανθρωποκεντρική και αξιόπιστη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης με παράλληλη κατοχύρωση της ασφάλειας και της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων, καθώς σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να επιτραπεί να υποκατασταθεί η ανθρώπινη κρίση, και εν προκειμένω, η κρίση του δικαστή, που πραγματώνει τη Δικαιοσύνη επί τη βάσει της αρχής της επιείκειας».
Σε ό,τι αφορά, πάντως, τη διερμηνεία, η συζήτηση είναι προχωρημένη, με την κυβέρνηση να φιλοδοξεί να λύσει το σύνηθες προβλημάτων αναβολών σε δίκες λόγω έλλειψης διερμηνέα: Αυτήν τη στιγμή, σύμφωνα με πληροφορίες, αναζητούνται τρόποι πιστοποίησης για ένα αυτόματο σύστημα διερμηνείας και μετάφρασης, το οποίο θα μεταφέρει με ακρίβεια τα όσα λέγονται στη δικαστική αίθουσα, μεταφράζονατς με παγκοσμίως πιστοποιημένο και νομικά εξειδικευμένο τρόπο από όλες τις γλώσσες του κόσμου στα ελληνικά και τα αγγλικά. Το σύστημα αυτό θα είναι συνδεδεμένο ψηφιακά με τα πρακτικά της δίκης, τα οποία ο γραμματέας της έδρας θα καταχωρίζει αυτόματα στον υπολογιστή.
_______________________________________________
ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΚΑΙ ΔΙΑΘΗΚΕΣ - ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΣΥΜΒΟΛΑΙΩΝ ΚΑΙ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΕΣ ΣΕ CLOUD Ή ΣΤΙΚΑΚΙ
Η εισαγωγή του ψηφιακού φακέλου συνδέεται και με ακόμη δύο κομβικές τομές: το ψηφιακό συμβόλαιο, το οποίο θα αναρτάται σε ειδική πλατφόρμα του Κτηματολογίου, αλλά και την ψηφιακή διαθήκη, με την αναμόρφωση του Κληρονομικού Δικαίου να βρίσκεται υπό εξέταση από την αρμόδια Επιτροπή που έχει συστήσει το υπουργείο Δικαιοσύνης.
Όλες οι πτυχές της νομοθεσίας για τις κληρονομιές μελετώνται και μία από αυτές αφορά και την εισαγωγή της ηλεκτρονικής διαθήκης. Στην Ισαπνία, όπου το μέτρο λειτουργεί εδώ και χρόνια, η ψηφιακή διαθήκη ταυτίζεται με την ιδιόγραφη: Συντάσσεται ηλεκτρονικά από τον διαθέτη, ο οποίος προσθέτει υποχρεωτικά την ψηφιακή του υπογραφή και την αποθηκεύει διαδικτυακά στο cloud ή σε στικάκι. Στη συνέχεια, αναρτάται από τον συμβολαιογράφο σδε ειδική πλατφόρμα, από τον οποίο ανοίγεται όταν αποβιώσει ο κληρονομούμενος. Μια διαδικασία που έχει βοηθήσει, ώστε να αποφεύγονται φιανόμενα αμφισβητήσεων ή πλαστών διαθηκών και εξετάζεται να εισαχθεί και στην Ελλάδα, με τις κατάλληλες ασφαλιστικές δικλίδες.
Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής, στις 22 Δεκεμβρίου 2024.
