Απειλή για τη Δημοκρατία η βία κατά των πολιτικών
Η ενεργός συμμετοχή στην πολιτική ζωή αποτελεί τον πυρήνα του δημοκρατικού μας πολιτεύματος και θεμέλιο του κράτους δικαίου. Τα πολιτικά κόμματα, ως αναπόσπαστο μέρος της συνταγματικής αρχιτεκτονικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνδέονται ευθέως με τη δημοκρατική νομιμοποίηση και με τη δυνατότητα των πολιτών να εκφράζονται μέσα από θεσμικά οργανωμένες διαδικασίες, που ενισχύουν τη λαϊκή κυριαρχία και τη συμμετοχή.
Ωστόσο, οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν οι πολιτικοί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως η βία, οι απειλές, ο εκφοβισμός και η ρητορική μίσους είναι υπαρκτοί και συνεχώς αυξανόμενοι. Η άνοδος των διαδικτυακών πλατφορμών επιτείνει αυτά τα φαινόμενα, καθώς η συνεχής έκθεση καθιστά τους πολιτικούς πιο ευάλωτους σε στοχευμένη παρενόχληση. Η έκθεση της Επιτροπής της 6ης Ιουνίου 2025 σχετικά με τις εκλογές του 2024 για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ανέδειξε ότι το 68% των εθνικών πολιτικών κομμάτων ανέφεραν περιστατικά παρενόχλησης και βίας, ενώ το 42% χαρακτήρισε τη ρητορική μίσους στο διαδίκτυο ως «σοβαρό εμπόδιο» στην ελεύθερη έκφραση. Οι εκλογικοί παρατηρητές κατέγραψαν, επίσης, σοβαρά περιστατικά πολιτικής βίας κατά την προεκλογική περίοδο, συμπεριλαμβανομένων περιπτώσεων επιβλαβούς ρητορικής, ρατσισμού, μισογυνισμού, ξενοφοβίας, θρησκευτικής μισαλλοδοξίας, εκφοβισμού και βίας.
Στοχοποίηση
Η κύρια μορφή βίας κατά πολιτικών συνδέεται στενά με την άνοδο του λόγου μίσους και των ψευδών ειδήσεων (fake news). Οι δύο αυτές μορφές αλληλεπιδρούν, δημιουργώντας μίσος, εκφοβισμό και παραπληροφόρηση που στοχοποιεί πολιτικά πρόσωπα. Ειδικότερα, η διάδοση της παραπληροφόρησης και των θεωριών συνωμοσίας δια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης συμβάλλει στην αύξηση των κοινωνικών εντάσεων και κατ’ επέκταση εντείνει την πόλωση. Η διάδοση ψευδών και παραπλανητικών ειδήσεων διαταράσσουν τη δημοκρατική διαδικασία, ανεξαρτήτως του προσώπου που τις εκφέρει, καθώς οδηγούν σε δυσπιστία και μίσος που μπορεί να εξελιχθεί σε λεκτική ή και σωματική βία εναντίον τους. Ο ακραίος και προκλητικός λόγος συνιστά πρόσφορο έδαφος για την εκδήλωση βίας κατά των πολιτικών προσώπων και των πολιτικών διαδικασιών. Όταν δε οι ψευδείς ειδήσεις εκστομίζονται από πολιτικούς, ως φορείς λαϊκής έκφρασης, μπορεί να είναι ακόμα πιο βλαπτικές, καθώς το κύρος του δημόσιου λόγου τους προσδίδει αυξημένο βάρος και επιρροή.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο Κανονισμός 2024/900 για τη διαφάνεια στην πολιτική διαφήμιση, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ στις 10 Οκτωβρίου 2025, παρέχει ένα κοινό ενωσιακό νομικό πλαίσιο για τη διαφάνεια και τη στόχευση της πολιτικής διαφήμισης, το οποίο καλύπτει μηνύματα που σχεδιάζονται για να επηρεάσουν, και ενδέχεται να το πράξουν, το αποτέλεσμα εκλογών και την εκλογική συμπεριφορά. Η ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας συμβάλλει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτών και θεσμών, αποτρέποντας τη χειραγώγηση του εκλογικού σώματος μέσω παραπλανητικών πρακτικών.
Η βία κατά των πολιτικών μπορεί, επίσης, να εκδηλωθεί και εντός των κοινοβουλίων, από συναδέλφους τους, πολιτικούς, με επιθέσεις μεταξύ μελών του κοινοβουλίου, γεγονός που πλήττει τόσο το έργο όσο και το κύρος των δημοκρατικών θεσμών. Τα κοινοβούλια και οι πολιτικοί θεσμοί πρέπει να αντιμετωπίσουν αυτά τα ζητήματα για να εξασφαλίσουν πιο ασφαλή και αξιοπρεπή συμμετοχή στην πολιτική ζωή. Για το λόγο αυτό, ο Κώδικας Δεοντολογίας για τα μέλη της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, ορίζει ότι τα μέλη οφείλουν να ασκούν τα καθήκοντά τους με σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ακεραιότητα και τιμιότητα, αποφεύγοντας ενέργειες που θα υπονόμευαν την εικόνα της Συνέλευσης. Η τήρηση τέτοιων κανόνων και η δημόσια καταδίκη της βίας από την πολιτική ηγεσία αποτελούν ουσιαστικά μέτρα για την αποτροπή σχετικών φαινομένων.
Στη Χώρα μας, αντιστοίχως, ισχύει και εφαρμόζεται ο Κώδικας Δεοντολογίας των Μελών του Ελληνικού Κοινοβουλίου, που στοχεύσει στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης του λαού προς τον θεσμό του Κοινοβουλίου, αλλά και το έργο των βουλευτών. Είναι γεγονός ότι οι πολιτικοί λειτουργούν μέσα σε ένα ιδιαίτερα δυναμικό και συχνά πολωμένο πολιτικό περιβάλλον, επιδεικνύοντας ανεκτικότητα απέναντι στην σκληρή κριτική ως ένδειξη σεβασμού στη δημόσια λογοδοσία και τη συμμετοχική δημοκρατία.
Η εξεύρεση ισορροπίας μεταξύ της προστασίας των πολιτικών από τις απειλές και η διασφάλιση του ανοιχτού δημόσιου διαλόγου αποτελεί προϋπόθεση για τη δημοκρατική λειτουργία και την ελευθερία της έκφρασης. Το Σύνταγμα μας εγγυάται την ελευθερία της έκφρασης και της πολιτικής συμμετοχής, ενώ ταυτόχρονα διασφαλίζει την προστασία των ατόμων και των θεσμών από τη βία, τον εκφοβισμό και τη ρητορική μίσους. Ο ανοιχτός πολιτικός διάλογος, συμπεριλαμβανομένης της έντονης κριτικής των πολιτικών ενεργειών και αποφάσεων, αποτελεί ουσιώδες χαρακτηριστικό μιας δημοκρατικής κοινωνίας.
Ο διάλογος
Για το λόγο αυτό, τα πρόσωπα που συμμετέχουν στην πολιτική ζωή τυγχάνουν ειδικής προστασίας από τη βία, τις απειλές και τα αδικήματα μίσους τόσο βάσει του γενικού ποινικού δικαίου, σύμφωνα με το άρθρο 157 ΠΚ, ενώ προβλέπονται ως ποινικά αδικήματα πράξεις βίας, απειλές με κίνητρο το μίσος, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που στρέφονται κατά ατόμων λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων ή των δημόσιων λειτουργιών τους.
Ζητούμενο είναι η προώθηση της πολυφωνίας και του διαλόγου χωρίς αποκλεισμούς, καθώς και η διαφύλαξη του χώρου της κοινωνίας των πολιτών, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι διαφορετικές φωνές, συμπεριλαμβανομένων των μειονοτήτων και των υποεκπροσωπούμενων ομάδων, μπορούν να συμμετέχουν χωρίς φόβο. Η βία, η παρενόχληση και κάθε μορφής κακοποίηση κατά πολιτικών δεν θέτουν απλώς και μόνο σε κίνδυνο τα άτομα, διαβρώνουν την ίδια τη δημοκρατία.
Η προστασία του δημοκρατικού διαλόγου και της πολιτικής συμμετοχής είναι αναγκαία προϋπόθεση για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής, του κράτους δικαίου και της εμπιστοσύνης στους θεσμούς. Προς το σκοπό αυτό, το Υπουργείο Δικαιοσύνης μελετά να θέσει το ζήτημα αυτό κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2027. Η ευθύνη ανήκει σε όλους μας, στους θεσμούς που πρέπει να εγγυώνται την ασφάλεια και τη διαφάνεια, στους πολιτικούς που οφείλουν να υπηρετούν με ήθος και αυτοσυγκράτηση, και στους πολίτες που καλούνται να συμμετέχουν με σεβασμό και γνώση. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να θωρακίσουμε το κράτος δικαίου και να διασφαλίσουμε τη σταθερότητα των δημοκρατικών μας θεσμών.
Ιωάννης Δ. Μπούγας
Υφυπουργός Δικαιοσύνης
Βουλευτής Φωκίδας
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Πρώτο Θέμα» στις 09 Νοεμβρίου 2025.
Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Ώρα της Φωκίδας», στις 14 Οκτωβρίου 2025.