Η διαφάνεια θεμέλιο βιώσιμης ανάπτυξης
Οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους, αποτελούν μέρος της δυναμικής εμπορικής ζώνης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που τροφοδοτεί την οικονομική ανάπτυξη, δημιουργεί θέσεις εργασίας και διευκολύνει την επιχειρηματική δραστηριότητα.
Με την ενιαία αγορά, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει βελτιώσει τη ζωή όλων των Ευρωπαίων, ενώ συμβάλλει ταυτόχρονα στην επιτάχυνση της ψηφιακής και της πράσινης μετάβασης — δύο βασικών πυλώνων της στρατηγικής της για την επόμενη δεκαετία.
Η μετάβαση αυτή αποτελεί πραγματική ευκαιρία για τις επιχειρήσεις. Με τα μέτρα που λαμβάνουν, μπορούν να γίνουν πιο ανθεκτικές, πιο ανταγωνιστικές, να εκσυγχρονιστούν και να προσαρμοστούν στις νέες απαιτήσεις της αγοράς.
Η έννοια της εταιρικής ευθύνης έχει εξελιχθεί πλέον σε ένα δομημένο και μετρήσιμο πλαίσιο. Σε αυτό το νέο τοπίο, η Δικαιοσύνη δεν είναι απλώς ένας εξωτερικός ελεγκτής των εταιρειών· είναι ενσωματωμένη στον πυρήνα κάθε πτυχής των αρχών ESG (Περιβάλλον – Κοινωνία – Διακυβέρνηση).
Η εταιρική ευθύνη περικλείει την υποχρέωση κάθε επιχείρησης ή οργανισμού απέναντι στους ανθρώπους, την κοινωνία και το περιβάλλον για τον τρόπο που τους επηρεάζει από την άσκηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Συγκεκριμένα, αποτελεί βασική προϋπόθεση για να επιτευχθεί η βιώσιμη ανάπτυξη και η κοινωνική συνοχή, μέσω της ενίσχυσης των σχέσεων και της εμπιστοσύνης μεταξύ μετόχων και διοίκησης , ενώ ταυτόχρονα συμβάλλει στη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της εταιρίας.
Οι αρχές ESG διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, καθώς αποτελούν έναν οδηγό για τη βιώσιμη επιχειρηματική δραστηριότητα και είναι απαραίτητες για τη μακροπρόθεσμη ευημερία των επιχειρήσεων.
Οι επιχειρήσεις που ενσωματώνουν αυτές τις αρχές είναι προετοιμασμένες να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της μετάβασης και βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση στο μέλλον, συμβάλλοντας στη δημιουργία μιας πράσινης, ευημερούσας, δίκαιης και κοινωνικής Ευρώπης.
Η βιώσιμη ανάπτυξη μπορεί να ήταν πριν λίγα χρόνια άγνωστη έννοια, όμως σήμερα επηρεάζει όχι μόνο το επιχειρείν αλλά και το ίδιο το ευ ζην.
Στον πυλώνα του περιβάλλοντος, η ευθύνη των επιχειρήσεων δεν εξαντλείται πια σε δράσεις περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης. Η εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία θέτει δεσμευτικούς στόχους και αυστηρές κυρώσεις για την ενεργειακή μετάβαση, τη ρύπανση, την κακοδιαχείριση αποβλήτων και την υποβάθμιση των οικοσυστημάτων. Τα δικαστήρια καλούνται, μάλιστα, να εξετάσουν κατά πόσο η μη λήψη μέτρων συνιστά παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Στον πυλώνα της κοινωνίας, οι επιχειρήσεις οφείλουν να σέβονται και να εφαρμόζουν πρακτικές σύμφωνες με την εργατική νομοθεσία, να αποφεύγουν κάθε διάκριση και να εξασφαλίζουν ίσες ευκαιρίες και ασφάλεια. Παράλληλα, η προστασία των προσωπικών δεδομένων μέσω του GDPR αποτελεί πεδίο όπου η Δικαιοσύνη παρεμβαίνει για να προστατεύσει τους πολίτες από εταιρικές αυθαιρεσίες.
Νέες νομοθεσίες, όπως η Ευρωπαϊκή Οδηγία για την Εταιρική Δέουσα Επιμέλεια ως προς τη Βιωσιμότητα (CSDDD), καθιστούν τις εταιρείες νομικά υπεύθυνες για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Στον πυλώνα της διακυβέρνησης, ο τρόπος λειτουργίας της ίδιας της επιχείρησης οφείλει να αντανακλά τις αρχές της χρηστής διοίκησης, της διαφάνειας και της λογοδοσίας. Η εταιρική διακυβέρνηση λειτουργεί ως «εσωτερικό σύστημα δικαιοσύνης», το οποίο δημιουργεί μηχανισμούς ελέγχου και ισορροπίας, προστατεύει τα δικαιώματα των μετόχων μειοψηφίας και θέτει πολιτικές κατά της διαφθοράς και της δωροδοκίας.
Προς τον σκοπό αυτόν είναι αναγκαία η διάκριση μεταξύ εκτελεστικών, μη εκτελεστικών και ανεξάρτητων μη εκτελεστικών μελών του Διοικητικού Συμβουλίου. Με τον νόμο 4706/2020, η Χώρα μας ενσωμάτωσε την Οδηγία (ΕΕ) 2017/828, ενώ επικαιροποιήθηκε το νομοθετικό πλαίσιο για την εταιρική διακυβέρνηση των ανωνύμων εταιρειών. Ο νόμος καθόρισε τις ελάχιστες αρμοδιότητες των εκτελεστικών και μη εκτελεστικών μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, ενισχύοντας αφενός τη διαφάνεια και την προστασία των μετόχων, αφετέρου την υπευθυνότητα και την αποδοτικότητα στη λήψη αποφάσεων.
Παράλληλα, ενισχύθηκε ο ρόλος των ανεξάρτητων μη εκτελεστικών μελών, ο αριθμός των οποίων ανέρχεται τουλάχιστον στο ένα τρίτο (1/3) του συνόλου μελών διοικητικού συμβουλίου και σε κάθε περίπτωση δεν μπορεί να είναι λιγότερα από δύο μέλη. Η ρύθμιση αυτή έχει σκοπό την εξασφάλιση της ανεξαρτησίας και της διαφάνειας κατά την διοίκηση της εταιρίας, ώστε να αποτραπεί η άσκηση εξουσίας κατά τρόπο ανεξέλεγκτο και αυθαίρετο.
Η αποτελεσματική και διαφανής διακυβέρνηση περιορίζει τους κινδύνους διαφθοράς και συμβάλλει στην αξιοπιστία και στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά της εταιρίας. Η ύπαρξη διαφανούς δομής λήψης αποφάσεων και μηχανισμών εσωτερικού ελέγχου ενισχύει την εμπιστοσύνη τόσο στο εσωτερικό της εταιρείας όσο και στην αγορά. Εταιρείες που εφαρμόζουν κώδικες εταιρικής διακυβέρνησης, ενισχύουν τη λογοδοσία των διοικητικών τους οργάνων, μειώνουν το ρίσκο διαφθοράς και συχνά επιτυγχάνουν υψηλότερη οργανωσιακή ανθεκτικότητα και καλύτερες οικονομικές επιδόσεις. Την τήρηση των ρυθμίσεων του νόμου εποπτεύει και δύναται να διενεργεί ελέγχους η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, ενώ στην περίπτωση μη τήρησης μπορεί να επιβάλλει κυρώσεις.
Η διαφανής και ηθική εταιρική διακυβέρνηση, επομένως, δεν αφορά μόνο την καλή λειτουργία των διοικητικών συμβουλίων ή τη συμμόρφωση με κανονιστικά πλαίσια. Αποτελεί μοχλό υγιούς επιχειρηματικότητας και ανάπτυξης της οικονομίας συνολικά. Οι επιχειρήσεις που λειτουργούν με διαφάνεια, σεβασμό και ακεραιότητα συμβάλλουν ενεργά στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας, ενισχύουν την εμπιστοσύνη των πολιτών και των επενδυτών και δημιουργούν τις βάσεις για βιώσιμη ανάπτυξη.
Η υπεύθυνη επιχειρηματική δράση, συνδυάζοντας την οικονομική αποδοτικότητα με την κοινωνική ευαισθησία, δεν προάγει μόνο το εταιρικό συμφέρον, αλλά και το δημόσιο συμφέρον. Αποτελεί τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στην οικονομική πρόοδο και την κοινωνική ευημερία, αξίες που κατοχυρώνονται στον ίδιο τον πυρήνα του Συντάγματός μας. Η εταιρική κοινωνική ευθύνη έχει βαθιές ρίζες στο Σύνταγμά μας. Το άρθρο 24 κατοχυρώνει την προστασία του περιβάλλοντος ως υποχρέωση όχι μόνο του Κράτους αλλά και του καθενός από εμάς. Το άρθρο 4 θεσπίζει την αρχή της ισότητας, ενώ το άρθρο 106 ορίζει ότι η ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία δεν λειτουργεί ανεξέλεγκτα αλλά υπέρ της εθνικής οικονομίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Συνεπώς, η εταιρική υπευθυνότητα δεν είναι ένα ευγενές αίτημα της κοινωνίας προς τις επιχειρήσεις, αλλά είναι συνταγματική και υπερεθνική επιταγή.
Δρ. Ιωάννης Δ. Μπούγας
Υφυπουργός Δικαιοσύνης
Βουλευτής Φωκίδας
Δικηγόρος
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Το ΒΗΜΑ της Κυριακής» στις 26 Οκτωβρίου 2025.
Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Ώρα της Φωκίδας», στις 14 Οκτωβρίου 2025.