Μείζονα παρέμβαση με κοινωνικό αποτύπωμα
Η αναμόρφωση του Κληρονομικού Δικαίου αποτελεί μία από τις σημαντικότερες θεσμικές πρωτοβουλίες των τελευταίων ετών. Από την εισαγωγή του Αστικού Κώδικα το 1946 έως σήμερα, έχουν συντελεστεί σημαντικές κοινωνικές και δημογραφικές μεταβολές. Δεδομένου ότι έχουν ήδη προηγηθεί μεταρρυθμίσεις στο Οικογενειακό και Περιουσιακό Δίκαιο, το Κληρονομικό δίκαιο, ως συνέχεια του Περιουσιακού, επιτελεί καίρια κοινωνική λειτουργία και οφείλει να συμβαδίζει με τις σύγχρονες συνθήκες της εποχής.
Προς τον σκοπό αυτό, η επιτροπή, που συγκροτήθηκε και συνεδρίαζε υπό την προεδρία του επίτιμου καθηγητή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Απόστολου Γεωργιάδη, ολοκλήρωσε την επεξεργασία των διατάξεων του σχεδίου νόμου, το οποίο θα παρουσιαστεί στις αρχές Νοεμβρίου, και εν συνεχεία θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση. Ειδικότερα, ως προς τις επερχόμενες αλλαγές, η Επιτροπή κλήθηκε να εξετάσει τουλάχιστον τέσσερις κατηγορίες ζητημάτων και συγκεκριμένα (α) την εξέταση παροχής προστασίας προς ορισμένα πρόσωπα που δεν συνδέονται με συγγενικό δεσμό με τον κληρονομούμενο, (β) τον περιορισμό των νόμιμων μεριδούχων, που περιορίζουν την ελευθερία διάθεσης, (γ) την εξέταση καθεστώτος κατάρτισης ή μη κληρονομικών συμβάσεων, καθώς και (δ) τροποποιήσεις του δικαίου της διαθήκης.
Συγκεκριμένα, ως προς τις ιδιόγραφες διαθήκες, οι οποίες δεν καταργούνται, πρόθεσή μας είναι να ενισχυθεί η αξιοπιστία τους με πρόσθετες δικλείδες ασφαλείας, ώστε να προστατευθεί η γνησιότητα και να αποφευχθεί κάθε κίνδυνος αλλοίωσης της τελευταίας βούλησης του διαθέτη. Παράλληλα, για πρώτη φορά εισάγονται ρυθμίσεις στο ελληνικό Δίκαιο για τις κληρονομικές συμβάσεις, μέσω των οποίων ο διαθέτης θα μπορεί εν ζωή να συμφωνεί με τους μελλοντικούς κληρονόμους του για την κατανομή της περιουσίας του. Πρόκειται για ένα ουσιαστικό βήμα που αυξάνει την ευελιξία, μειώνει τις μελλοντικές διαφορές και θωρακίζει τη βούληση του διαθέτη. Τέλος, προκειμένου να δοθεί λύση στο διαχρονικό ζήτημα των αποποιήσεων της κληρονομιάς εξετάζεται η δυνατότητα αποδοχής της, χωρίς ευθύνη του κληρονόμου με την προσωπική του περιουσία για τα χρέη του θανόντος.
Σημαντικό μέρος, ασφαλώς, του εκσυγχρονισμού των διατάξεων του Κληρονομικού Δικαίου αποτελεί η ηλεκτρονική δημοσίευση των διαθηκών στην ειδική πλατφόρμα «Μητρώο Διαθηκών». Από την 1η Νοεμβρίου 2025, πλέον και για θανάτους που επισυμβούν από την ημερομηνία αυτή, οι διαθήκες θα δημοσιεύονται ηλεκτρονικά από τους συμβολαιογράφους ακόμη και την ίδια ημέρα με την κατάθεση της αίτησης, και το αργότερο εντός 7 ημερών. Πρόκειται για την πρώτη ψηφιακά ολοκληρωμένη διαδικασία στη Δικαιοσύνη, με ιδιαίτερη ιστορική αξία.
Έπειτα από ογδόντα και πλέον έτη, είναι γεγονός ότι η αναμόρφωση του Κληρονομικού Δικαίου δεν θα αποτελέσει μια ακόμη νομοθετική μεταβολή, αλλά μία μείζονα δικαιοπολιτική παρέμβαση με κοινωνικές, οικονομικές και δημογραφικές συνέπειες που θα αφορούν και τις επόμενες γενιές. Πρόκειται για ένα νομοθετικό εγχείρημα που θα βελτιώσει ουσιαστικά θεμελιώδεις πτυχές της ιδιωτικής ζωής, αλλά και της οικονομικής δραστηριότητας των πολιτών.
Ιωάννης Δ. Μπούγας
Υφυπουργός Δικαιοσύνης
Βουλευτής Φωκίδας
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Βραδυνή της Κυριακής» στις 25 Οκτωβρίου 2025.
Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Ώρα της Φωκίδας», στις 14 Οκτωβρίου 2025.