Συνέντευξη του Υφυπουργού Δικαιοσύνης στο δικηγορικό magazino γνώμης και ενημέρωσης «με το Δικηγόρο»
Συνέντευξη του Υφυπουργού Δικαιοσύνης στη Συντακτική Ομάδα του magazinο μας για τα θέματα
δικαιοσύνης που μας απασχολούν
1. Τον τελευταίο χρόνο η συζήτηση στο χώρο της Δικαιοσύνης επικεντρώθηκε ιδίως στο «νέο δικαστικό χάρτη», όπου στην πράξη όμως είδαμε πολλά προβλήματα με την έναρξη του νέου δικαστικού έτους. Μήπως τελικά ήταν πράγματι βεβιασμένη η έναρξη εφαρμογής μια τόσο μεγάλης μεταρρύθμισης;
Ι.Μπ.: Σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε βεβιασμένη την έναρξη εφαρμογής του Δικαστικού Χάρτη, αν αναλογιστούμε ότι αυτή η μεταρρύθμιση έχει καθυστερήσει τουλάχιστον εκατό χρόνια. Πρόκειται για μία μεταρρύθμιση, η οποία δεν ήταν μόνο διαχρονικό αίτημα της κοινωνίας αλλά κυρίως ήταν χρέος μας προς τους Έλληνες πολίτες. Με την έναρξη του δικαστικού έτους, επιτέλους η Χώρα μας απέκτησε για πρώτη φορά Δικαστικό Χάρτη.
Κατά την εφαρμογή αυτής της τόσο μεγάλης αλλαγής, ήταν αναμενόμενο να προκύψουν ορισμένα προβλήματα, τα οποία όμως αντιμετωπίστηκαν εγκαίρως. Για να παρακολουθούμε, λοιπόν, διαρκώς την εφαρμογή του Δικαστικού Χάρτη και να επιλύουμε όσα ζητήματα ανέκυπταν, συγκροτήθηκε Ομάδα Έργου στο Υπουργείο Δικαιοσύνης. Έως σήμερα έχουν υποβληθεί περίπου επτακόσια ερωτήματα, τα οποία απαντήθηκαν αυθημερόν ή την επόμενη ημέρα μέσω πλατφόρμας ή τηλεφωνικώς από το ιδιαίτερο γραφείο μου.
2. Σήμερα που βρισκόμαστε από πλευράς πρακτικής εφαρμογής; Πχ τα περιφερειακά Ειρηνοδικεία ακόμα δεν είναι έτοιμα. Ούτως και όλες οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες.
Ι.Μπ.: Σήμερα, τέσσερις μήνες μετά, η εφαρμογή του εξελίσσεται ομαλά σε όλα τα Δικαστήρια της Χώρας. Από την συνεργασία μας με τους Δικαστές, τους Δικηγόρους και τους Δικαστικούς Υπαλλήλους, η οποία είναι διαρκής, μπορώ να πω ότι οι περισσότεροι ανταποκρίνονται θετικά. Μάλιστα, στα Δικαστήρια της ελληνικής περιφέρειας, στον Πειραιά και στη Θεσσαλονίκη δεν υπάρχουν πλέον αναφορές για σημαντικά προβλήματα ή δυσλειτουργίες.
Στην Αθήνα μόνο, στο Πολιτικό Τμήμα του Πρωτοδικείου ανέκυψαν ορισμένα ζητήματα ως προς τις αίθουσες που διατέθηκαν στην αρχή επειδή δεν ήταν επαρκείς για την εκδίκαση των υποθέσεων, αλλά και αυτό το ζήτημα επιλύθηκε από τη Διεύθυνση του Πρωτοδικείου. Στο Ποινικό Τμήμα του Πρωτοδικείου Αθηνών, λειτουργούν πλέον καθημερινά 24 ποινικά ακροατήρια, 5 Τριμελή Πλημμελειοδικεία, 17 Μονομελή Πλημμελειοδικεία και 2 Μικτά Ορκωτά Δικαστήρια. Το γεγονός αυτό, συνδυαστικά με τον νέο Ποινικό Κώδικα και Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, καθώς και τη διάθεση περισσότερων Δικαστών που απασχολούνται αποκλειστικά με ποινικές υποθέσεις, έχει ήδη επιταχύνει την απονομή της Ποινικής Δικαιοσύνης.
Ως προς τις περιφερειακές έδρες του Πρωτοδικείου Αθηνών, υπενθυμίζω ότι αυτές βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο και λειτουργούν με την καθ’ ύλην αρμοδιότητα του πρώην Ειρηνοδικείου, ενώ από την έναρξη του δικαστικού έτους του 2026 θα αποκτήσουν αρμοδιότητα Μονομελούς Πρωτοδικείου. Ακριβώς επειδή γνωρίζαμε τα κτιριακά ζητήματα και προκειμένου να βρεθούν κατάλληλοι χώροι για τη στέγασή τους, αποφασίστηκε να λειτουργήσουν με αυτόν τον τρόπο.
Τα ζητήματα, επίσης, που είχαν ανακύψει από τη ψηφιακή μετάπτωση, ως επί το πλείστον έχουν επιλυθεί ενώ με διάταξη του νόμου για το Δικαστικό Χάρτη, κατέστη εφικτή η ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφου στο Πρωτοδικείο Αθηνών σε υποθέσεις που αφορούν τις γαμικές διαφορές, τις διαφορές γονέων και τέκνων και τις λοιπές οικογενειακές διαφορές. Η συνολική, όμως, αναβάθμιση και επέκταση των ολοκληρωμένων πληροφοριακών συστημάτων Διαχείρισης Δικαστικών Υποθέσεων της Διοικητικής, Πολιτικής και Ποινικής Δικαιοσύνης σε όλη την Χώρα, καθώς και τα υπόλοιπα ψηφιακά έργα της Δικαιοσύνης θα ολοκληρωθούν το 2026.
3. Κατά το σχεδιασμό του νομοσχεδίου αυτού υπήρξαν ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα που λάβατε υπόψη σας ώστε να καταλήξετε στο τι πρέπει να γίνει; Γιατί η εύλογη κριτική που ασκείται, μεταξύ άλλων, έχει να κάνει με το ότι δεν δημοσιεύτηκαν κάποιες συγκεκριμένες μελέτες που να λήφθηκαν υπόψη ώστε να πάρετε τις αποφάσεις που πήρατε.
Ι.Μπ.: Σε αυτό το τόσο μεγάλο εγχείρημα προφανώς και λάβαμε υπόψη ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα. Συγκεκριμένα, λάβαμε υπόψη το πόρισμα της Επιτροπής Μικρούδη ενώ η τεχνική βοήθεια της Παγκόσμιας Τράπεζας ήταν ιδιαιτέρως σημαντική καθώς για πρώτη φορά είχαμε στη διάθεσή μας στοιχεία και στατιστικά για όλους τους δικαστικούς σχηματισμούς και πληροφόρηση για καλές πρακτικές, που εφαρμόζονται διεθνώς.
Θέλω να διευκρινίσω ότι ο Δικαστικός Χάρτης υπήρξε προϊόν εξαντλητικού διαλόγου με όλους τους φορείς που εμπλέκονται με τη Δικαιοσύνη, όπως την Ηγεσία, τους Δικαστές και τις Δικαστικές Ενώσεις, τους Δικηγόρους και τους Δικηγορικούς Συλλόγους, τους εκπροσώπους των Δικαστικών Υπαλλήλων, τους Βουλευτές και ασφαλώς την Αυτοδιοίκηση. Μήνες πριν αναρτηθεί το σχέδιο νόμου σε δημόσια διαβούλευση, συναντηθήκαμε στο Υπουργείο με όλους τους φορείς ανά Εφετειακή Περιφέρεια και κάναμε ένα ουσιαστικό διάλογο, συνεκτιμήσαμε όλα τα δεδομένα και με αυτόν τον τρόπο τελικά συνδιαμορφώθηκε ο Δικαστικός Χάρτης.
4. Σήμερα είστε αισιόδοξος ότι εν τέλει θα αποδώσει τα αναμενόμενα η μεταρρύθμιση αυτή; Και αν ναι, πότε; Γιατί στην πράξη δεν έχουμε δει ακόμα καμία επιτάχυνση και ακόμα προσδιορίζονται δικαστήρια για το 2031 και μετά.
Ι.Μπ.: Αν και είναι σύντομο το διάστημα εφαρμογής για μία τόσο μεγάλη μεταρρύθμιση, ήδη έχουμε κάποια θετικά πρώτα αποτελέσματα. Στο Ποινικό Τμήμα του Πρωτοδικείου Αθηνών, όπως σας ανέφερα, ήδη εκδικάζονται καθημερινά περίπου πενήντα περισσότερες υποθέσεις ενώ στο Πολιτικό Τμήμα, έχουν πλέον περιοριστεί σημαντικά οι υπηρεσίες των υπηρετούντων δικαστών, γεγονός που επιτρέπει την ταχύτερη μελέτη και έκδοση αποφάσεων. Από το νέο δικαστικό έτος, που θα έχει ολοκληρωθεί η επιμόρφωση των πρώην Ειρηνοδικών και θα έχουν αναλάβει καθήκοντα, θα έχουμε απτά αποτελέσματα ως προς την επιτάχυνση της απονομής της Δικαιοσύνης.
Ο προσδιορισμός της εκδίκασης των υποθέσεων που αναφέρετε, γνωρίζετε ότι αφορά συγκεκριμένη κατηγορία ανακοπών, που ασκούνται από την έναρξη της διαδικασίας της αναγκαστικής εκτέλεσης και τις περισσότερες φορές δεν συζητούνται ή ακόμη και αυτές που συζητούνται δεν διαγράφονται από τα πινάκια. Αυτό το ζήτημα έχουμε αποφασίσει να το επιλύσουμε με το σχέδιο νόμου που θα αναμορφώσει τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.
5. Και σε τι ακριβώς συνίσταται αυτή η επιτάχυνση; Έχει υπολογιστεί συγκεκριμένα αν και πόσο πιο σύντομα θα έρθουν οι προσδιορισμοί των δικαστηρίων ανά διαδικασία;
Ι.Μπ.: Από τις 1492 ημέρες που απαιτούνται σήμερα για την έκδοση τελεσίδικης απόφασης, μόνο από τις αλλαγές που έχουν επέλθει από την εφαρμογή του Δικαστικού Χάρτη, έχει υπολογιστεί ότι ο χρόνος θα μειωθεί από 17% -25%. Αν συνεκτιμήσουμε και τη μεταφορά της δικαστηριακής ύλης σε Δικηγόρους, ο χρόνος έκδοσης τελεσίδικης απόφασης αναμένεται να μειωθεί ακόμη περισσότερο, ενώ και με τις αλλαγές που θα επέλθουν στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, έχουμε ως στόχο να πλησιάσουμε τον μέσο όρο των Χωρών του Συμβουλίου της Ευρώπης για την έκδοση τελεσίδικης απόφασης περίπου στις 637 ημέρες.
6. Και βέβαια, πέραν της ταχύτητας, υπάρχει το εξίσου σημαντικό ζήτημα της ποιότητας, για το οποίο υπάρχουν εύλογα πολλές αμφιβολίες. Πως διασφαλίζετε από πλευράς Υπουργείου ότι δεν θα υπάρχουν εκπτώσεις στην ποιότητα;
Ι.Μπ.: Ο Δικαστικός Χάρτης είναι το θεσμικό εργαλείο για να επιτύχουμε την ποιοτική αναβάθμιση και την ενίσχυση της αμεσότητας και αποτελεσματικότητας της Δικαιοσύνης. Συνεπώς, οι αλλαγές που επήλθαν από την εφαρμογή του, αναμφισβήτητα, συμβάλλουν ώστε οι Δικαστές να αξιοποιούνται καλύτερα και να εξασφαλίζεται περισσότερος χρόνος ώστε να ασχολούνται με τα αμιγώς δικαιοδοτικά τους καθήκοντα. Με το Δικαστικό Χάρτη προβλέπεται ότι το ΤΑ.Χ.ΔΙ.Κ. θα αναλαμβάνει τη διεκπεραίωση των διαδικασιών για προμήθειες υλικών και επισκευές δικαστικών μεγάρων, ακριβώς για να απαλλάξουμε τους δικαστικούς λειτουργούς από ένα μεγάλο γραφειοκρατικό άχθος και να εργάζονται πιο ποιοτικά και αποτελεσματικά. Επίσης, με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης επιμορφώνεται το σύνολο των πρώην Ειρηνοδικών, ώστε να μπορούν να δικάζουν όλες τις ποινικές και αστικές υποθέσεις στον πρώτο βαθμό. Έως το τέλος Μαΐου 2025 θα έχει ολοκληρωθεί το μεγαλύτερο ίσως πρόγραμμα επιμόρφωσης δικαστικών λειτουργών στον ευρωπαϊκό δικαιϊκό χώρο, που προσδίδει μια ποιοτική υπεραξία στην απονομή της Δικαιοσύνης.
Εξάλλου, με τη μεταφορά δικαστηριακής ύλης σε δικηγόρους, ήδη οι Δικαστές απαλλάχθηκαν από την μελέτη χιλιάδων υποθέσεων, ήσσονος νομικής και αποδεικτικής δυσχέρειας, προκειμένου να έχουν περισσότερο και ποιοτικότερο χρόνο για την μελέτη και έκδοση αποφάσεων ενώ στο Πρωτοδικείο Αθηνών έχουν μειωθεί σημαντικά οι υπηρεσίες των Δικαστών.
7. Επίσης, οι υποδομές ακόμα δεν επαρκούν, το Πρωτοδικείο της Αθήνας (Ευελπίδων) είναι σε πολύ κακή κατάσταση. Η ιδέα του νέου Πρωτοδικείου διαβάζουμε ότι εγκαταλείφθηκε. Υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος σχεδιασμός για τις κτιριακές υποδομές;
Ι.Μπ.: Πράγματι, υπάρχουν ελλείψεις στις υποδομές των Δικαστηρίων, τις γνωρίζουμε και επιδιώκουμε να δώσουμε λύση. Στόχος μας είναι η Δικαιοσύνη να απονέμεται υπό συνθήκες αξιοπρεπείς, που προσδίδουν κύρος και σεβασμό στη λειτουργία της. Για το λόγο αυτό, εξελίσσεται ένα κτηριακό πρόγραμμα συνολικού προϋπολογισμού 450 εκατομμυρίων ευρώ προκειμένου να αναβαθμιστούν και να εκσυγχρονιστούν οι υφιστάμενες υποδομές αλλά και να ανεγερθούν νέα Δικαστικά Μέγαρα με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, του ΕΣΠΑ και εθνικούς πόρους. Συγκεκριμένα ως προς το Πρωτοδικείο Αθηνών, θα είμαστε σε θέση να ανακοινώσουμε σύντομα τις παρεμβάσεις που σχεδιάζουμε να πραγματοποιηθούν.
8. Γνωρίζουμε ότι υπάρχει επιτροπή στο Υπουργείο για νέες αλλαγές στον Κώδικα Πολιτική Δικονομία. Τι έχουμε να περιμένουμε, δεδομένου ότι και οι μεγάλες αλλαγές του 2015 με τη «νέα» τακτική διαδικασία δεν επέφεραν καμία επιτάχυνση;
Ι.Μπ.: Η Ομάδα Εργασίας, που έχει συγκροτηθεί στο Υπουργείο Δικαιοσύνης για την αναμόρφωση του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας συνεχίζει τις εργασίες της προκειμένου σύντομα να παραδοθεί το σχέδιο νόμου. Η αναμόρφωση του Κώδικα κινείται σε τρείς άξονες. Πρώτος άξονας είναι η επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό της Δικαιοσύνης και συγκεκριμένα αναφέρομαι στους Δικαστές. Ο δεύτερος άξονας είναι η προσαρμογή των προθεσμιών και συγκεκριμένα, η αναμόρφωση της τακτικής διαδικασίας. Αναμόρφωση δεν σημαίνει επαναφορά στην παλαιά τακτική διαδικασία ή εκ βάθρων ριζική τροποποίηση όσων ισχύουν, αλλά βελτίωση των φανερών αδυναμιών, των αδικαιολόγητων καθυστερήσεων και των αντίθετων προς υπερνομοθετικές διατάξεις προβλέψεων του νόμου. Τέλος, ο τρίτος άξονας είναι η αξιοποίηση του χρόνου της προδικασίας, που όπως γνωρίζουμε σήμερα, ένα μεγάλο μέρος του δικαστικού χρόνου χάνεται στην προδικασία.
9. Παράλληλα συζητούνται αλλαγές στον Κώδικα Δικηγόρων. Τι έκτασης θα είναι και σε ποια κατεύθυνση κυρίως; Στα πλαίσια του Κώδικα Δικηγόρων πάγια και δίκαιο αίτημα του δικηγορικού σώματος είναι η επαναφορά της υποχρεωτικής παράστασης των δικηγόρων στα συμβόλαια. Είναι κάτι που το βλέπετε θετικά;
Ι.Μπ.: Αρχικά αναμένουμε να ακούσουμε τις προτάσεις της αρμόδιας Επιτροπής που έχει συσταθεί για την αναμόρφωση του Κώδικα Δικηγόρων. Από την πλευρά του Υπουργείου, προωθούνται αλλαγές που αφορούν την άσκηση Δικηγόρων, την εξέταση των υποψηφίων Δικηγόρων καθώς και την εξέλιξη και τον διορισμό τους στα ανώτερα και ανώτατα Δικαστήρια της Χώρας. Άποψή μου είναι ότι είναι αναγκαία η παράσταση των Δικηγόρων στις δικαιοπραξίες προκειμένου να διασφαλίζεται η νομιμότητα και να αποτυπώνεται η γνήσια βούληση των συμβαλλομένων.
10. Κλείνοντας, η μεταφορά δικαστηριακής ύλης στους δικηγόρους υπήρξε μια σημαντική πρωτοβουλία που στην πράξη έχει επιτύχει μέχρι στιγμής. Και αυτή ωστόσο ακόμα δεν έχει επιφέρει βελτίωση των χρόνων απονομής δικαιοσύνης. Πέραν αυτού, έχει εξαγγελθεί από τον κο Υπουργό νέα μεταφορά ύλης προς τους δικηγόρους. Σε τι ακριβώς θα συνίσταται αυτό και πότε αναμένεται να υλοποιηθεί;
Ι.Μπ.: Πράγματι, η μεταφορά δικαστηριακής ύλης στους Δικηγόρους θεωρείται επιτυχής γιατί πρωτίστως εμπέδωσε την αντίληψη ότι οι Δικηγόροι είναι συλλειτουργοί της Δικαιοσύνης. Ενίσχυσε, βέβαια, την ύλη των δικηγόρων και το εισόδημά τους, ενώ ταυτόχρονα δημιούργησε τις συνθήκες για την επιτάχυνση της απονομής Δικαιοσύνης. Δεν γνωρίζω τι στατιστικά ή συγκριτικά στοιχεία έχετε στη διάθεσή σας, ώστε να υποστηρίζετε ότι δεν έχει φανεί βελτίωση στον χρόνο απονομής Δικαιοσύνης, γνωρίζω όμως ότι για να φανεί η βελτίωση αυτή χρειάζεται ένα εύλογο διάστημα. Η μεταφορά δικαστηριακής ύλης, ο Δικαστικός Χάρτης, η αναμόρφωση του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας και του Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων αποτελούν το βασικό πλέγμα παρεμβάσεων προκειμένου να επιτευχθεί η ζητούμενη επιτάχυνση στην απονομή της Δικαιοσύνης και κυρίως, να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών προς αυτή.
Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στο δικηγορικό magazino «με το Δικηγόρο», τον Φεβρουάριο 2025.