Η Δημοσιότητα των Δικών – Η πρόσφατη διάταξη του Υπουργείου Δικαιοσύνης που ισορροπεί το δικαίωμα ενημέρωσης της κοινής γνώμης με τα δικαιώματα των διαδίκων και δεν προσβάλλει το τεκμήριο αθωότητας

Η δημοσιότητα των συνεδριάσεων όλων των Δικαστηρίων επιβάλλεται από το άρθρο 93 του Συντάγματος, τα οποίο ορίζει επίσης ότι κάθε δικαστική απόφαση πρέπει να είναι ειδικά και εμπεριστατωμένα αιτιολογημένη και απαγγέλλεται σε δημόσια συνεδρίαση. Το Δικαστήριο έχει όμως τη δυνατότητα να περιορίσει ή και αποκλείσει τη δημοσιότητα αν κρίνει ότι πρόκειται να είναι επιβλαβής στα χρηστά ήθη ή ότι συντρέχουν ειδικοί λόγοι προστασίας της ιδιωτικής ή οικογενειακής ζωής των διαδίκων.

Στο πλαίσιο της συνταγματικής επιταγής η δημοσιότητα ρυθμίζεται στην διοικητική, πολιτική και ποινική δίκη.

Ειδικότερα για τις ποινικές δίκες, που παρουσιάζουν και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον τα της δημοσιότητας της διαδικασίας στο ακροατήριο ρυθμίζονται από το άρθρο 329 του ΚΠΔ, το οποίο ορίζει ότι η συζήτηση στο ακροατήριο, καθώς και η απαγγελία της απόφασης, γίνονται δημόσια σε όλα τα ποινικά δικαστήρια, και επιτρέπεται στον καθένα να παρακολουθεί ανεμπόδιστα τις συνεδριάσεις.

Η δημοσιότητας κατά την παραπάνω διάταξη συνίσταται αναμφίβολα στο ότι επιτρέπεται σε οποιονδήποτε να παρευρίσκεται ακωλύτως στις συνεδριάσεις.

Στην έννοια όμως της δημοσιότητας περιλαμβάνεται και η αποκαλούμενη «έμμεση δημοσιότητα», η οποία λαμβάνει χώρα μέσω του τύπου και της τηλεόρασης.

Όσον αφορά την ολική ή μερική μετάδοση της δίκης από την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο καθώς και την κινηματογράφηση, μαγνητοσκόπηση της δίκης, αυτή απαγορευόταν από το άρθρο 8 Ν. 3090/2002, το οποίο ίσχυε ως εξής «1. Η ολική ή μερική μετάδοση από την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο, καθώς και η κινηματογράφηση και μαγνητοσκόπηση της δίκης ενώπιον ποινικού, πολιτικού ή διοικητικού δικαστηρίου απαγορεύεται. Κατ` εξαίρεση, το δικαστήριο μπορεί να επιτρέψει τις ενέργειες αυτές, εφόσον συναινούν ο εισαγγελέας και οι διάδικοι και συντρέχει ουσιώδες δημόσιο συμφέρον».

Η παραπάνω διάταξη τροποποιήθηκε πρόσφατα με το άρθρο 31 Ν. 5119/2024, ως εξής «Απαγορεύεται η ολική ή μερική μετάδοση με οποιονδήποτε τρόπο, ιδίως μέσω της τηλεόρασης, ραδιοφώνου, διαδικτύου και γενικά οποιουδήποτε τεχνολογικού μέσου, καθώς και η κινηματογράφηση, μαγνητοσκόπηση, ηχογράφηση και αποτύπωση της δίκης σε γραπτό κείμενο μέσω ειδικού λογισμικού που μετατρέπει τον προφορικό λόγο σε γραπτό, ενώπιον ποινικού, αστικού ή διοικητικού δικαστηρίου. Κατ’ εξαίρεση, το δικαστήριο μπορεί να επιτρέψει τις ενέργειες αυτές, εφόσον συναινούν ο εισαγγελέας και οι διάδικοι και συντρέχει ουσιώδες δημόσιο συμφέρον». Δηλαδή στους τρόπους μετάδοσης της δίκης απλά προστέθηκε το διαδίκτυο και οποιοδήποτε τεχνολογικό μέσο και απαγορεύτηκε η ηχογράφηση και αποτύπωση της δίκης σε γραπτό κείμενο μέσω ειδικού λογισμικού που μετατρέπει τον προφορικό λόγο σε γραπτό.

Η ως άνω τροποποίηση κρίθηκε επιβεβλημένη, διότι η τεχνολογία έχει εξελιχθεί και ήδη έχουν δημιουργηθεί άλλες μορφές αποτύπωσης της διαδικασίας στα ακροατήρια των δικαστηρίων και άμεσης μετάδοσής της στο διαδίκτυο με κάθε λεπτομέρεια, ώστε σχεδόν ταυτόχρονα με την διεξαγωγή της δίκης να λαμβάνουν γνώση αυτής άτομα ευρισκόμενα έξω από την δικαστική αίθουσα, πράγμα όμως το οποίο δεν συνάδει με την έννοια της δημοσιότητας της ποινικής διαδικασίας.

Ειδικότερα παρατηρήθηκε τον τελευταίο καιρό ότι λαμβάνει χώρα σε κάποιες δίκες δημόσια μετάδοση αυτών μέσω του διαδικτύου από άτομα, τα οποία χωρίς άδεια του δικαστηρίου και εν αγνοία όλων όσων συμμετέχουν στην δίκη, αφού προηγουμένως αποτυπώσουν την δίκη σε γραπτό κείμενο μέσω ειδικού λογισμικού που μετατρέπει τον προφορικό λόγο σε γραπτό, την μεταδίδουν δημόσια μέσω του διαδικτύου. Η μετάδοση αυτή γίνεται χωρίς κανένα εχέγγυο ακρίβειας και αξιοπιστίας και συχνά περιλαμβάνει υποκειμενικά σχόλια του ατόμου που καταγράφει την διαδικασία στο ακροατήριο του δικαστηρίου. Η δημοσιότητα που λαμβάνει με αυτόν τον τρόπο η ποινική δίκη είναι σφόδρα πιθανό να λειτουργήσει αρνητικά για τους διαδίκους και ειδικότερα για τον κατηγορούμενο, ιδίως μέσω της προβολής της υπόθεσης από τα διάφορά μέσα επικοινωνίας, στα οποία με την τροποποίηση της διάταξης απλά προστέθηκε το διαδίκτυο και γενικά οποιοδήποτε τεχνολογικό μέσο, διότι η δημοσιότητα είναι δυνατόν να επιτείνει την προσωπική ταλαιπωρία τους ή (και) να τους προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στην οικογενειακή, επαγγελματική και κοινωνική ζωή τους. Είναι δε δυνατόν να προσβάλει σοβαρά το τεκμήριο αθωότητας του κατηγορουμένου. Επισημαίνεται ότι συνεχίζει να υφίσταται η δυνατότητα του δικαστηρίου να επιτρέψει τις ενέργειες αυτές, εφόσον συναινούν ο εισαγγελέας και οι διάδικοι και συντρέχει ουσιώδες δημόσιο συμφέρον.

Συνεπώς δεν υφίσταται καθολική απαγόρευση δημόσιας μετάδοσης της δίκης μέσω του διαδικτύου και αποτύπωσής της με τον προαναφερθέντα τρόπο σε γραπτό κείμενο μέσω ειδικού λογισμικού, αλλά υφίσταται η δυνατότητα να γίνει αυτό κατόπιν της σχετικής άδειας του δικαστηρίου, που λαμβάνεται υπό τις ανωτέρω προϋποθέσεις, προκειμένου να διασφαλιστούν τα δικαιώματα των συμμετεχόντων στην δίκη και ιδίως του τεκμηρίου αθωότητας του κατηγορουμένου.

Στη Βουλή ο ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ ψήφισε το άρθρο 31 Ν. 5119/2024.

Λίγες ώρες αργότερα όμως κατείγγειλε την διάταξη που είχε υπερψηφίσει χωρίς καμία απολύτως εξήγηση.

Για άλλη μια φορά αποδεικνύεται ότι σοβαρότητα και ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ είναι ασύμβατα.